(82) Żywoty Świętych: Ludger

Żywot ś. Ludgera Biskupa Monasterskiego, Apostoła Saskiego –

pisany od Mnichów Werduńskiego klasztoru,

który on naprzód fundował. Żył około roku Pańskiego, 780. Tritemius lib. 3. cap. 196.

Albertus Crancius in Metrop. Saxonum lib. 2. cap. 16.¹

   Ludgerus z Fryzjej rodem, rodzice miał zacne i Chrześciańskie – dziad jego pierwszym był w domu jego Chrześcianinem, na imię Wurysyngus. Matka jego była Liafburga, którą P. Bóg skoro się urodziła, z dziwnego niebezpieczeństwa wybawić, dla tego owocu żywota jej, raczył. Bo baba jej niewierną będąc – gniewała się o to, iż matka jej dziewki wszytko rodziła – ²przetoż skoro ta Liafburga matka ś. Ludgera na świat wyszła, utopić ją służebnicy kazała. Gdy ją topiła w cebrze wody – dzieciątko dopiero urodzone, rączkami się u wierzchu cebra uwiesiło, iż się z nim biedzić ona niewiasta poczęła – a w tym sąsiada przybieży, zawoła na nię, i odjęła jej ono dzieciątko – któremu skusić trochy miodu dała, dla bezpieczności zdrowia jej – bo ono pogaństwo miało ten obyczaj – iż tego dziecięcia zabić i gubić już nie mogli, które narodziwszy się, czego skusiło – i tak od śmierci wybawiona, a potym matce wrócona – gdy szła za mąż, urodziła tego to Ludgera świętego. ³Z dzieciństwa zaraz od Pana Boga na stan duchowny naznaczony był. Żadnego jego igrania innego nie było, jedno książki, które ze skóry drzewianej czynił, i lada czym po nich kreślił. A gdy go spytano: coś dziś robił? Nie rzekł, jedno iżem pisał, abo czytał. A gdy go spytano: kto cię nauczył? Odpowiadał, Pan Bóg – prawie Duchem to Bożym mówiąc. Przetoż skoro podrósł, w mniejszych się szkołach początków nauk nauczywszy, do wielkich się szkół prosił. ⁴I pierwej u Grzegorza niejakiego w Trajektońskim kościele – a potym u onego zacnego Doktora Alkwina w klasztorze Eboraceńskim w Angliej w Piśmie Świętem wyćwiczony był. Świecką się Filozofią nie bawił – to tylo do serca niósł, i w uściech miał, co ku czci Bożej, i rozumieniu Pisma, a do potwierdzenia wiary Katolickiej i żywota pobożnego służyło.

   Alkwinowi był tak miłym uczniem, iż go namilszym synem swym zwał. Bo człowiek był wielkich cnót, i barzo do miłości ludzkiej udatny, tak żywotem, jako obcowaniem i rozmową. U tego Alkwina pułpięta się lata ucząc, nie tylo wykładaniu się Świętego Pisma przypatrzył, i niektóre z nim świeckie księgi przeczytał – ale się też u niego Reguły mniskiej nauczył, i żywota ich doskonale dostąpił. Gdy został diakonem, Biskup Trajekteński Albrykus, widząc cny żywot i nauki jego, używać go począł na szczepienie wiary miedzy pogaństwem w Fryzyjskiej i Saskiej ziemi. ⁵I naprzód go posłał do Fryzjej – tam gdzie też przedtym Wulfranus wiarę Chrystusowę rozsiewał, aby tam bałwochwalską i szatańską służbę psował, a Boską znajomość szczepił. Co on z wielką ochotą, na to zdrowie swoje ważąc, uczynił. I poszczęścił Pan Bóg, iż w Fryzjej tak sobie śmiało poczynał – iż ich bałwany i bogi obalał, psował, rozmiatał – złoto z nich i śrebro łupił, a ubogim dawał, gdy samoż pogaństwo na to patrzyło – a nikt mu żadnej przykrości uczynić nie śmiał. Tak cześć Bożą miłującego, ręka Boża mocna broniła, i postrach na serca pogańskie puściła.

   Przyzwał go potym Biskup Albrykus do siebie, i kapłanem go poświęciwszy, Doktorowską mu katedrę do czasu poruczył. ⁶Potym gdy Saskie Książę poganin Windekindus Fryzją opanował, a Fryzowie się zasię do starego pogaństwa obrócili (kaznodziej jednak i kapłanów nie zabijał, precz im tylo wychodzić kazał) ś. Ludgerus żałując iż męczeńskiej korony odnieść nie mógł, do Rzymu poszedł, i tam od Leona papieża uczczon, i kościami świętymi obdarowan, szedł do klasztoru Benewentańskiego – gdzie Reguła ś. Benedykta statecznie kwitnęła. I tam dwie lecie sam się u drugich żywota doskonałego uczył – i drugie zakonniki wielkim a dziwnym swym przykładem naprawował. Bo to, co w regule mieli, to wszytko w jego obyczajach widzieć mogli. Lecz w klasztorze nie mogła się długo ta świeca taić – ⁷gdy Alkwina Karolus wielki pierwszy z Francjej Cesarz, do siebie przyzwał, za radą jego po ś. Ludgera pisał, aby mu na opatrowanie Kościoła Bożego przybył. Bo ten cesarz gorące barzo o rozmnożenie wiary Chrześciańskiej staranie czynił. Acz nie rad pokój klasztorny opuścił – wszakże prze miłość ku Alkwinowi mistrzowi swemu – a naprzód, aby innym dla P. Boga pożyteczny był, jachał do Cesarza. Gdy do rozmowy przyszedł – pytał Cesarz czegoby się podjąć wolał – jeśli wielki klasztor białychgłów, czyli mniejszy mężczyzny, w którym byli Kanonicy, sprawować? On mądrze powiedział: wielkim wielkie, mnie małemu mały męski niech dany będzie, gdy to wola Boża jest. ⁸Trudniejsze jest sprawowanie białychgłów, i pokusy więtsze, i obmowy – ja na męskim, powiada, przestanę. I polecił mu klasztor, Lotuse nazwany, gdzie bracią w wielkiej pokorze i usługowaniu im w Bogu sprawował – nic nie rozkazując, czegoby sam pierwej nie wypełnił.

   ⁹Potym gdy pięć miast w Fryzjej dobrowolnie się Karolusowi poddało – tam miedzy pogany Ludgera ś. posłał. On tam szedszy, wiarę ś. szczepił, bałwany obalał, kościoły budował, i nauką Chrześciańską serca ludzkie napełniał – do żywota ich bogobojnego przyprawując. A z ochotą ku czci Chrystusowej, i do innych pogan, którzy jeszcze Karolusowi poddani nie byli, wyciekał. A potym gdy Karolus Saską ziemię opanował, jego tam na takież wiary świętej szczepienie posłał. I był na biskupstwie Monasterskim, wszystkie Apostolskie posługi czyniąc, i Saski naród do wiary ś. z pogaństwa przywodząc. Acz długo bez biskupiego poświęcenia lud on sprawował, pracą sobie biorąc, a czci biskupiej nie pragnąc – wszakże potym prawie przymuszony od Gildebalda Arcybiskupa Koleńskiego, poświęcenie biskupie wziął. Wielkiej pracej użył około ludu onego, który nie tylo nauką, ale i cudy wielkimi ku Chrystusowi przywodził. Takie o jego świątobliwości ludzie mniemanie mieli, iż mu raz ślepego jednego, który im pieśni o wojnach cudnie śpiewał, przywiedli – prosząc aby mu wzrok u P. Boga uprosił. ¹⁰Spytał ślepego jeśli się spowiadać, a za grzechy swoje pokutę czynićby chciał. On gdy na to zezwolił, kazał mu przyść nazajutrz do siebie. Ślepy on nie zamieszkał – a Ludgerus święty odwiódszy się z nim na stronę, spowiedzi go wysłuchał, i do pokuty go przywiódł, i krzyżem ś. jemu wzrok przywrócił. Był potym z tego oświeconego dobry człowiek, i miły ś. Ludgerowi – tak iż go tajemnie do Fryzjej, która była od wiary świętej odstąpiła, w domy pogańskie, którzy się go jako znajomego nie strzegli, posyłał – aby niewiasty skłonniejsze do nabożeństwa tajemnie namawiał – ¹¹żeby dzieci swoje prostą wodą chrzciły, mówiąc: ja ciebie chrzczę, w imię Ojca, i Syna, i Ducha Ś. Co uczynił ten oświecony, i wiele tak dzieci P. Bogu pozyskał. Tak czynili święci gdy w dorosłe zbawienia wmówić nie mogli – na dzieciach się cieszyli, z nich Panu Bogu chwałę zbierając.

   Raz mu niewiasta rodzajem szlachetna, ale nierządnie z powinowatym w małżeństwie mieszkająca, miodu przyniosła – aby jej z mężem nie rozwodził. On miodu wziąć niechciał – a kapłani jego tajemnie gi od niej wzięli – a nie mając gdzie indziej, pod ołtarz włożyli. Gdy tego dnia Mszą miał Ludgerus na onym ołtarzu, a modlitwę zaczął, naczynie się z onym miodem rozpukło, i wszytek miód z niego wyciekł. Tak on nieczysty dar i łakomstwo swoich potępił, i moc swej modlitwy pokazał. Gdy swoję parafią nawiedzał – w obiad ślepy jeden wołał u okna, aby się nad ślepym zmiłował – dano mu jałmużnę – a on powie: nie tego mi trzeba, prowadź mię do biskupa. I gdy go prowadzono, rzekł: proszę cię księże biskupie, ja ubogi ślepy, uczyń to dla Boga abych przejźrzeć mógł. A biskup rzecze: przejźrzy dla Boga. Na to słowo dał mu Pan Bóg wnetże wzrok, iż z nimi dobrze widzący za stołem siedział. I jednego też umarłego wskrzesił. I drugiego gdy wieśniacy w Niedzielę wiesili, a on się do tego trafił – prosił ich aby go dla niego wypuścili, abo wżdy na inszy czas to karanie odwlekli, a tym czasem do kościoła na Mszą szli. ¹²A oni go przedsię obiesili. Gdy się zań we Mszej święty Ludgerus modlił – on obieszony rano, przyszedł wieczór do biskupa, który już był po obiedzie sześć mil z onego miejsca ujachał – dziękując mu za dobrodziejstwo, że go wybawił od śmierci. On go pytał: jakoś jest wybawion, wszak cię byli obiesili? A on rzekł: dwa jacyś mężowie drewno mi, na którymem stać mógł, podłożyli – aż gdy się ludzie rozeszli, a ku wieczoru się skłaniało, odwiązawszy mię, ciebie mi gonić, a za takie dobrodziejstwo dziękować kazali. Wielki to cud był, i jako zatrzyman, i jako odwiązan i tak daleką drogę uszedł. Wiele cudów innych czynił P. Bóg przezeń, które się opuszczają.

   Był w nauce Pisma Świętego barzo biegły, co z niektórego jego pisania znać. Wypisał żywot Bonifacjusza męczennika, także Grzegorza i Albryka nauczycielów swoich. W którym piśmie i wielki dowcip jego, i osobliwa wymowa się pokazuje. Uczniom swoim zawżdy w nawiętszym zabawieniu Pismo Święte, tajemnice jego otwarzając, wykładał. Kapice dla tego nie nosił, iż nigdy był professjej abo obietnice żadnej na zakon nie uczynił, ale w kanoniczym ubierze chodząc, zakonniczy żywot doskonale wypełnił. Włosiennicę tajemnie przez cały żywot swój nosił, ciało swoje posty, niespanim, modlitwą dręcząc. Pewnych czasów mięso jadał – ale się nigdy pokarmem ani piciem nie obciążał. Do stołu swego jako biskup, drugdy i bogatych i ubogich wzywał – ciała ich potrawami a dusze świętemi rozmowami karmiąc.

   Wolności swej przed pany i Cesarzem nigdy nie tracił. Jednego czasu Karolus Cesarz poń dla pewnych spraw i rady posłał – skoro przyjachał a stanął w gospodzie, komornika poń posłał, aby się z Cesarzem widział. ¹³On godziny swe w ten czas odprawował, i zaraz iść nie mógł. Drugi raz także posłał, przedsię iść aż po skończeniu pacierzy niechciał. Co drudzy źle wykładali, i tym go Cesarzowi hydzili. Po służbie Bożej gdy przyszedł, Cesarz go pytać począł, czemu zaraz nie przyszedł? Odpowiedział: więtszemum Panu służył, niżli ty – i za cięm P. Boga prosił – ja rozkazanie twoje wielce sobie ważę, ale Boskie więcej. ¹⁴Oną wolną mową nic się Cesarz bogobojny nie obraził, ale raczej rzekł: To com o tobie zawżdy trzymał, takimem cię być prawdziwie poznał – a na potym nic o tobie powiadać sobie nie dam. Tak zazdrościwi ludzie, skąd go obrzydzić chcieli, stąd go Cesarzowi milszym uczynili – a dobre jego serce i w Bogu postępki uprzejme, tracić mu i na tym nie dały. ¹⁵Ojczyznę swoję, którą miał, na zbudowanie klasztoru Werdeńskiego, i na uczynienie miejsca uczciwego onym kościom świętym, które z Rzymu miał, obrócił – i on klasztor nadał. Zachorzawszy na drodze, na której Diocezją swoję objeżdżał, gdy sam czytać Pisma Świętego nie mógł – czytać przed sobą kazał, a przedsię w onej niemocy mało nie co dzień Mszą miewał. Na której ostatnie lud pożegnawszy, kapłanów do siebie przyzwał – i o jutrzejszym swoim z tego świata zeszciu opowiedział – prosząc, aby go w Werdunie w klasztorze przed kościołem pochowali. Oznajmując im iż tego lud nie dopuści – aż Cesarz sam rozkaże – i po tym poznacie, powiada, iż to wola Boża, abych tam dnia sądnego czekał. A iż cesarz na to zezwoli, po tym poznacie, gdy po śmierci mojej nieco krwie z nosa mego ciekącej obaczycie. Co się wszytko tak zstało, gdy szczęśliwie do chwały niebieskiej z ciała się przeniósł, roku Pańskiego 809. Po śmierci jego wielkie się cuda na ludzkie dobrodziejstwa działy – do których wyczytania czytelnika odsyłam – aby zemną chwaląc Pana nad pany, a tego się świętego modlitwie polecając, pokłon dał Bogu – przez Pana naszego Jezusa, który z Ojcem i z Duchem Świętym w jednym Bóstwie rozkazuje na wieki, Amen.

   ¹⁶Iż się dziś do niejakiej Saskiej wiary głupie dosyć, niektórzy odzywają – niech czytają jaka wiara i od jakich ludzi, Saskiej ziemi, od sześciset lat przyniesiona jest. A tą, którą niedawno diabelski posłaniec, i ślubów Bogu uczynionych gwałtownik, cielesny i rozpustny Luter przyniósł – a nie tylo jej cudy nie potwierdził, ale ją sprośnym żywotem pomazał – niech się słusznie brzydzą. Bo nie jest wiara Chrystusowa – ale tajemne, i do pogaństwa wiodące bałwochwalstwo.

1  XVII. Martii. Marca. Mart. R. 26. Mart.

2  Pogańskie okrucieństwo nad dziatkami.

3  Naznaczony od P. Boga z dzieciństwa na stan duchowny.

4  Alkwinus zacny Doktor, którego jest glosa ordinaria na Biblią.

5  Posłany miedzy pogany na szczepienie wiary do Fryzjej.

6  Fryzowie Chrześciańską wiarę porzucili.

7  Karolus wielki uczone a dobre ludzie na rozszerzenie wiary Chrześciańskiej zbierał.

8  Trudniejsze rządzenie białychgłów niżli mężczyzny.

9  Posłany miedzy pogany drugi raz.

10  Spowiedź do ucha kapłańskiego.

11  Pogańskie niewiasty chrzciły dzieci swe z naprawy ś. Ludgera.

12  Obieszonego cudownie wyzwolił abo wskrzesił.

13  Do Cesarza od godzin iść swych niechciał.

14  Wolności swojej u Panów i Cesarzów nie tracił.

15  Ojczyznę na uczczenie kości ś. i zbudowanie klasztorów obrócił.

16  Obrok duchowny.

Źródło:

Ks. Piotr Skarga, Żywoty Świętych Stárego y Nowego Zakonu, ná káʒ̇dy dzień przez cáły rok, Kraków 1605, pomocniczo: Kraków 1598

Transkrypcja typu „B”: Jakub Szukalski

⋘ + ⋙