(5) Historia o Jonaszu: Jonasz z Okrętu w Morze wyrzucony

HISTORIEJ JONASZOWEJ
CZĘŚĆ WTÓRA.¹
Jonasz z Okrętu w Morze
wyrzucony.

   Póty staliśmy nad Morzem wzburzonym, i wielkimi nawałnościami przeciwko Okrętowi Jonaszowemu szturmującym, czekając na to, co wżdy za skutek będzie tych przeciwnych wiatrów, i jaki koniec miałby bydź tego Okrętu, tak wielkiemi nawałnościami obtoczonego. A iżeśmy sie tego doczekali, iż żeglarze nie mogli żadnym sposobem przybić sie do brzegu, aż Jonasza wyrzucili w Morze, i ujrzeliśmy to na oko, iż zaraz po wyrzuceniu jego, zstało sie wielkie uspokojenie wszystkich wiatrów, i wszystkich nawałności; musiemy sie nad tym zdumiewać, i musiemy przy pomocy łaski Bożej, wszystkie siły rozumu naszego, na to sadzić, abyśmy tego dojść mogli, ²czemu Pan Bóg nie wyzwolił Okrętu onego, inszem jakiem sposobem, tylko samym wrzuczeniem Jonasza, w tak wielkie nawałności Morskie. Wiemy dowodnie iż ten Pan, nad wszystką potężnością Morską Panuje, i zaburzenia jego, samym skinieniem swojem, uskramia – cóż tedy to jest, iż teraz, te strapione i spracowane żeglarze, tak długo trzyma w nawałnościach, iż nie chce ich puścić do brzegu, ażby z Okrętu swego w Morze wyrzucili Jonasza? Widzieliśmy że robili wiosłami, widzieliśmy, że ulżywając Okrętowi, wrzucali w Morze wszystkie towary swoje; ³aleśmy sie i tego napatrzyli, że to wzburzonym nawałnościom, bynamniej nie pomogło, ale i owszem to wszystko Morze pochłonąwszy, tym większym pędem, i gwałtowniejszem szturmem, szło przeciwko Okrętowi, i żeglarzom jego. Bo zaburzone serca Żydowskie, nie dbając na obrony Piłatowe, któremi bronił Pana Jezusa, co dalej, to barziej pragnęli wrzucenia w Morze istotnego Jonasza Jezusa Chrystusa. Miała swe sprzęty i towary w tymże Okręcie i żona Piłatowa, która posyłała do męża swego mówiąc: Nic tobie i temu Sprawiedliwemu. Ale i to wszystko Morze pochłonąwszy, na samego Jonasza wrzało; więc i o drugich w tymże Okręcie Ratusza Piłatowego będących, możemy to trzymać, że i ci radzi by byli wyzwoleniu Chrystusowemu, i wierzę, że o tym z Piłatem cokolwiek mówili; ale to wszystko tak przepadło, jakoby w nawałność Morską wrzucił, a przedsię Morze żadnym sposobem, ucichnąć nie chciało, ale samego Jonasza gwałtownie pragnęło. A co nadziwniejsza, i wszystko zdumienie ludzkie przechodząca, oto skoro Jonasza z Okrętu w Morze wyrzucono, zaraz tak sie uspokoiło, jakoby na niem żadnego zaburzenia nie było. A tego co jest proszę za przyczyna, albo raczej co za tajemnica? Cóż jest iż wszystko Morze sroży sie na samego Jonasza? Cóż jest iż sie zaraz ucisza, dostawszy Jonasza? To jest, a nie co inszego Chrześcianie mili, iż chciał pokazać Pan Bóg, w tej Figurze Jonaszowej, iż srogie wiatry gniewu Bożego, ⁴i gwałtowne wzburzenia Sprawiedliwości jego, przeciwko narodowi ludzkiemu, póty nie miały sie uspokoić, ażby był Pan Jezus w Morze wielkie, jako nawiętszego utrapienia wrzucony. Miał ci wprawdzie P. Bóg Wszechmogący, niezliczone insze sposoby uspokojenia Morza, okrom wyrzucenia Jonaszowego, w nawałności jego. ⁵Abowiem chociajby był Pan Jezus przyrodzoną śmiercią umarł, dostałby był naród ludzki, od wiecznej śmierci wyzwolenia. Abowiem przedsię by był położył Pan Chrystus Duszę swoję, której był kłaść nie powinien, nie będąc hołdownikiem grzechowym, i będąc istotną studnicą Żywota i nieśmiertelności, ale przedsię chciał tego Pan Bóg, aby był Jonasz wrzucony w Morze, i chciał tego aby był Chrystus gwałtowną śmiercią zamordowany. ⁶Abowiem natura ludzka, przestępstwem swojem, zasłużyła była śmierć gwałtowną, jako to dobrze znać, z słów Przykazania Pańskiego, tak do Adama mówiącego:⁷ W KTÓRĄKOLWIEK GODZINĘ BĘDZIESZ JADŁ Z TEgo drzewa, śmiercią umrzesz. A cóż to za Dekret, i co za sens jego? Ten a nie inszy, iż człowiek z ziemie wzięty, nie tylko miał sie znowu za przestępstwo swoje w ziemię obrócić, ale też miał doznać wielkiego gwałtu wynależcę śmierci, przez rozmaite boleści i utrapienia. I dlategoż nie mówi umrzesz, ale śmiercią umrzesz, to jest nie tylko przyrodzoną, ale gwałtowną śmiercią umrzesz, jako umierają przestępcy i złoczyńcy, którzy muszą żywot swój tracić umierając śmiercią oczywistą, śmiercią straszną i sromotną. A iż Syn Boży przyszedł odkupować przestępstwo narodu ludzkiego, tedyć potrzeba tego było Odkupicielowi naszemu, który miał wszystek naród od śmierci naokutniejszej wyzwolić, aby był sam przyjął śmierć Krzyżową, która jest i nasrozsza i nasromotniejsza. A iż przedwieczna Mądrość ten sposób obrała sobie, aby przez gorzką mękę i srogą śmierć Jezusowę był świat odkupiony, tedy musimy to trzymać, iż to jest sposób uspokojenia Morskiego, i wyzwolenia ludzkiego nasposobniejszy. ⁸Co jeśliby kto z was czuł o jakim inszym sposobie, proszę ozów sie z nim, abyśmy go usłyszeli, i w pilne uważenie wzięli. Ale bądź tego pewien, że jeślibyś chciał z tego Okrętu wyrzucić jakiego inszego człowieka, i jeślibyś sie wyrwał z człowiekiem prostym, i chciałbyś mu przypisać uspokojenie Morza wzburzonego, i wyzwolenie wszystkiego narodu ludzkiego, żadnym ci to sposobem nie pójdzie, bo Morze samego Jonasza czeka, czując że na niego los przyszedł, czując że jusz jest na to naznaczony, i odważony. A któż sie mógł znaleść w onym okręcie inszy na to sposobniejszy, nad Jonasza? wszystko tam było Pogaństwo Bogu przemierzłe, i nazbyt obrzydliwe. Więc Pogańskie obrzydliwości, miały bydź sposobne do ubłagania Boskiej zapalczywości? Gdyby był kto inszy w te czasy w Morze wrzucony, to by był sprawił, co sprawuje ognista kula w kadź wody wrzucona, która wszystką wodą okrutnie mieszając, i przez wierzch ją wylewając, wielkiego strachu wszystkich na się patrzących nabawia. Czytamy o jednym Filozofie Pogańskim⁹ w okręcie z drugimi żeglującymi, który iż sie napatrzył złych spraw, które płodzili gdy okręt cicho i szczęśliwie płynął, barzo sie na ich złości frasował, jako ten który z przyrodzonego rozumu domyślał sie tego, że człowiekowi potrzeba sie oglądać na obeczność Bożą, której jest wszędy pełno. I dlategoż gdy przypadła nawałność na okręt, i gdy w niebespieczeństwie swoim wszyscy wołali do Bogów swoich, on kazał im milczeć mówiąc:¹⁰ MILCZCIE, MILCZCIE niecnotowie, by snać nie poczuli Bogowie że wy tu w tym okręcie płyniecie, i aby i dobrych przy was nie potopili. Zaprawdę mądrze ich upominał; Bo modlitwa złego, jest większym rozdraźnieniem Bożym. Draźni ten Boga, który prosi odpuść mi Boże winy moje, a on sam myśli o pomście nad tym, od którego jest obrażony. Draźni ten Boga, który prosi nie wódź nas na pokuszy, a on sam myśli iść do karczmy, gdzie Diabeł chowa wszystkie pokuszy, i wszystkie niebespieczeństwa zbawienia. Draźni ten Boga, który prosi, chleba naszego daj nam dziś, a on myśli jakoby bliźniego swego chleba zbawił, i aby swego nie dał i odrobiny w imię Boże. Dobrze tedy do onych łotrów mówił Filozof, milczcie milczcie, niecnotowie, by snadź nie poczuli Bogowie, że wy tu w tym Okręcie płyniecie, i aby nas i z Okrętem nie zgubili. Abowiem tak powiada Król i Prorok, o Panu Bogu:¹¹ Rzekł Pan Bóg grześnikowi: A CZEMUSZ TY OPOWIADASZ SPRAWIEdliwość moję, i czemu bierzesz Testament mój przez usta swoje? Nic by tedy byli nie pomogli oni żeglarze z Jonaszem płynący, gdyby byli kogo inszego w Morze wrzucili, ale i owszem jescze by byli większe nawałności pobudzili. Abowiem jeśliby kto posłał szukać jednania i ubłagania, personę jaką obrzydliwą, i rozdraźnionemu nieprzyjemną, nic pewniejszego, żeby jescze więcej sobie przyczynił, gniewu, i zapalczywości, miasto dostąpienia pokoju, i miłości. A iż wszyscy ludzie byli złemi, i Bogu obrzydliwemi, znać to z słów Króla i Proroka mówiącego:¹² BÓG z Nieba wijrzał, aby obaczył, jeśli jest rozumny, i Boga szukający: A cóż ujrzał? To, iż wszyscy sie odwrócili, i zstali sie tak niepożytecznemi, że nie było kto by czynił dobrze, nie było aż do jednego. Nic by tedy byli nie sprawili oni żeglarze z Jonaszem płynący, gdyby byli kogo w Morze wrzucili, jedno to, żeby byli barziej Pana Boga rozdraźnili, i Morze zapalczywością zaburzyli. Abowiem jakoż niewolnik grzechowy, mógłby dać inszym wolność, której sam nie ma? Jakoż ubogi może dać inszemu bogactwa, których sam nie ma? Możemy sie tego barzo łacno domyślić, z onych słów Zbawiciela naszego, któremi pyta przeciwników swoich, KOGO BY szukali? A gdy mu odpowiedzieli, iż szukają JEZUSA Nazareńskiego, zaraz rzekł do nich: JEŚLI MNIE SZUKACIE, puśćciesz tych, aby odeszli. A czemusz? Ale oni pragną z tobą umrzeć, jako sie wszyscy obiecowali przy ostatniej wieczerzy – a czemusz to roskazuje? Pokazuje temi słowy Zbawiciel nasz, że i oni naprzedniejszy ludzie, którzy byli czołem wszystkiego świata, nic nie mają do odkupu świata. Precz im każe na ten czas, gdy miał świat odkupować; abowiem nie ich to robota, nie ich praca.
   Wszystkie zaś stworzenia podlejsze nad człowieka, nie mogły dosyć uczynić za człowieka. Abowiem cóż są przed Panem Bogiem, by nawięcej owiec, baranów, wołów? Jakoż to przijmował Pan Bóg? Słuchajcie co mówi przez Izajasza:¹³ Który zabija na Ofiarę wołu, jest jako ten, który zabija męża; kto zabije bydlę, jest jako ten, który ze psa mózg wijmuje; kto ofiaruje chlebową Ofiarę, jest jako ten, który świnią krew wylewa; kto wspomni na kadzidło, jest jako ten, który błogosławi Bałwanowi. Więc to przeproszenie? Więc to przejednanie? Więc to dosyć uczynienie? I owszem rozdraźnienie, i wielkie rozjątrzenie.
   ¹⁴Ale podobno zechce, kto przypisać tę moc wyzwolenia narodu ludzkiego, onym mocnym Aniołom, z których jeden w wojsku Senacherybowym, jednej nocy zabił sto ośmdziesiąt i pięć tysięcy wojska, z których jeden dla pychy Dawidowej, za trzy dni zabił siedmdziesiąt tysięcy mężów. Iżali z tych jeden, albo więc wszyscy razem, wyzwolić nas nie mogli? Wiemy iż stoczywszy wojnę wielką, z Smokiem starym, którego zowią Szatanem i Diabłem, górę nad niem odnieśli, i związanego zrzucili z wysokości Niebieskich, na wieczne przepaści Piekielnych odchłani; więc z tych jeden, albo wżdy wszyscy, iżali nas wyzwolić, i wykupić nie mogli? I owszem nie mogli, czego tym sposobem dowodzę.
   ¹⁵Żaden za drugiego nie może zapłacić długu nieoszacowanego, który też jest tegoż Pana dłużnikiem. Ale Anioł kożdy z osobna, i wszyscy wobec, są dłużnikami Bożemi; tedyć żadnem sposobem, nie mogli za nas długu naszego wypłacić. Cóż jest Anioł, albo co są wszyscy Aniołowie? Są stworzenie Boże, z niszczego stworzone, od niego istnością darowane, od niego Mądrością, i umiejętnością ozdobione, i Miłością napełnione, od niego łaską i chwałą darowane. Za czym kożdy z nich takim jest dłużnikiem Bożym, iż żadnej namniejszej rzeczy, sam sobie przypisać nie może. Aza nie pamiętasz, iż gdy pojrzawszy po sobie pyszny Lucyfer, chciał sobie coś przypisać, i przywłaszczyć, i wyłamać sie z Panowania Pana nad Pany, że tego musiał przypłacić wieczną niewolą, i nigdy nieskończonym potępieniem, nad którym, ze wszystkiemi pomocnikami brzmi zawsze głos, Pana wołającego: O JAKOŚ UPADŁ LUCYFERZE, KTÓRYŚ RANO wschodził, podniosłeś serce twoje, i mówiłeś, żeś ty bogaty, i na żadnej ci rzeczy nie zbywa. Aleś sie na tym omylił; abowiem zstałeś sie ubogim, i nagim, i ślepym, i wiecznie opłakanym. ¹⁶Do tego, wiemy to dowodnie, iż człowiek w pierworodnej niewinności, był takiem Panem, iż nikomu nie był nic winien, okrom samego Pana Boga Stworzyciela swego, i będąc mało co umniejszony od Aniołów, miał bydź potym, gdyby był nie zgrzeszył, do nieśmiertelności Anielskiej przypusczony, i z niemi w wiecznym Błogosławieństwie porównany. ¹⁷Przetoż jeśliby był kto inszy chciał odbywać za człowieka ten dług, w który sie był zadłużył Panu Bogu, juszby miasto jednego długu, dostałby był drugiego, a jescze daleko większego; gdyż nieporównanym sposobem, większe jest Odkupienie, niż stworzenie. Abowiem nic nie pracowała Wszechmoczność Boża, około stworzenia naszego, ale pracowało Miłosierdzie jego, w ramieniu mocnym, około Odkupienia naszego. Cóż za nakład, albo co za praca stworzenia naszego Wszechmocnemu Panu, ulepić ciało ludzkie, i nadchnąć w nie dech żywota? Ale kto może wymówić słowy, albo ogarnąć myślą, prace Odkupiciela naszego? Kto może zrachować, nieoszacowaną cenę Odkupu naszego, nie złotem, ani śrebrem sprawionego, ale zjednanego nadrozszą Krwią, Baranka niepokalanego? Okrom którego, gdyby nas był kto inszy odkupił, zaprawdę niesczęśliwa by była dola nasza – bo byśmy byli komu inszemu, zaszli w nowy dług Odkupienia naszego, i musielibyśmy byli większą cześć wyrządzać, i większe interesse płacić stworzeniu, aniżeli Stworzycielowi naszemu, za dług stworzenia. I nie lada by był odkup, z jednego długu dostać drugiego, i zostać po staremu dłużnikiem, jescze większym Odkupicielowi. A jescze i na tym chramać, że nie dosyć onej swojej pierwszej godności; gdyż odkupiony od Anioła, nie mógłby jusz bydź równy Aniołowi, gdyż daleko zacniejsza jest kondicja Odkupiciela, niż odkupionego. Nie chciał tedy Pan Bóg dać inszemu Sławy swojej, i nie chciał aby sie już miał człowiek więcej dłużyć komu inszemu. Przetoż jako sam był Stworzycielem naszym, ulepiwszy człowieka własnymi rękami – tak sam zstał sie też Odkupicielem naszym, zesławszy przedwiecznego Syna swojego, na Odkupienie nasze. Wiedziała przedwieczna Mądrość, iż na tak małym łóżeczku serca naszego, nie mogli sie byli obadwa zmieścić, i Stworzyciel, i Odkupiciel. Wiedziała iż maluchna kołderka miłości naszej, nie mogła okryć Stworzyciela i Odkupiciela. Przetoż abyś jusz człowiecze nie dzielił miłości twojej, miedzy Odkupiciela i Stworzyciela, tenże który był Stworzycielem, zstał sie i Odkupicielem naszym. Abowiem ten sam przez którego stworzone są wszystkie rzeczy, zstąpił na ziemię, i przyjął naturę ludzką, i Ukrzyżowany jest dla nas ludzi, i dla Zbawienia naszego. Przyłącz jeszcze i to do tego, iż wszystko stworzenie jest skończone, i zniszczeniu podległe, jako jest z niszczego stworzone, ¹⁸sam tylko Pan Bóg z samego siebie ma nieśmiertelność, jako Paweł święty powiada: Za czym idzie, że i Anioł jako z niszczego jest stworzony, tak musiałby sie wniwecz obrócić, gdyby nie był trzymany wszechmocną ręką Boga wszechmocnego. A jakoż by taki mógł dosyć uczynić nieskończonemu Bogu, za nieskończoną obrazę, gdyż i on sam z siebie nie jest nieskończonym? Wżdyć to takiego było trzeba Odkupiciela, który by nieskończonemu Bogu, sam będąc z natury nieskończonym uczynił dosyć, nieskończoną zapłatą za naród ludzki, który sie rozrósł prawie w nieskończone pokolenia, i napłodził grzechów nieporachowanych.
   Ale i tego sie nie boję, jeśli sie z tym ozowiesz: Jeśli stworzenie nas mogło zepchnąć w nagorsze złe, czemusz nas nie mogło stworzenie przywrócić do najwyzszego dobra? ¹⁹Abowiem łacniej z góry zepchnąć rzecz ciężką, aniźli ją na górę wprowadzić, łacniej jednemu głupiemu młyński kamień w studnią wrzucić, aniżeli trzydziestum mądrym z tamtąd go wyciągnąć, czemu? Bo każda rzecz ciężka z przyrodzenia swego leci na dół, a zwłascza kiedy jeszcze tacza sie z góry, nabiera na się im dalej, tym więcej plugastwa; jako jeż gdyby sie w kłąb zwinąwszy toczył z góry po zgniłych jabłkach, im dalej tym by sie ich więcej nabierało na ości jego. Tak ci potomstwo Adamowe, ościami przestępstwa na kształt jeża napełnione, tocząc sie po tym świecie na wszystkich złościach położonym, co dalej, to więcej, przybierało grzechów i złości. A jakoż tedy ten jeż miał wleść, na tak przykrą i wysoką górę łaski Bożej, a zwłaszcza iż mu zastąpił Anioł z pałającym mieczem? A zwłaszcza iż na dół ciągną człowieka myśli, i zmysły jego, będąc skłonne do złego. Słusznie tedy Mojżesz mówi do P. Boga, gdy z nim obiecował posłać Anioła: JEŚLI TY SAM NIE PÓJDZIESZ przed nami, nie wywódź nas z miejsca tego. Nie darmo Sunamitka nic na to nie dbała, iż sługa Prorocki poszedł do dzicięcia umarłego, i chociaj jusz tam Giezy bieży, przedsię ona u nóg u nóg Prorockich leży, wiedząc to z Ducha świętego, że to nie Giezego robota, ale samego Proroka, i dlategoż woła:²⁰ ŻYWIE P. Bóg i żywie dusza twoja, że sie ciebie nie pusczę. A ta była figurą wszystkiej natury ludzkiej, za zmarłymi dziatkami swojemi, jako za jednym dzieciątkiem ²¹(gdyż wszyscy ludzie jednę tylko postać stanowią) woła do Proroka nad Prorokami. Nakłoń Nieba, a zstąp, oto przed tobą samym upadam, przijdź na wybawienie nasze, wszelkiej mocy Panie, ukaż Oblicze twoje, a będziemy zbawieni.
   ²²Sam tedy tylko Bóg zostawał, który mógł sobie dosyć uczynić, ale nie był powinien. Abowiem któż mu naprzód dał, a będzie mu oddano? Nie z żadnej tedy powinności, ale z uprzejmej i nieogarnionej miłości, zesłał Syna swojego jednorodzonego, ze wnętrzności swych urodzonego, i w postaci Boskiej sobie równego, który gdy sie zstał Człowiekiem, włożył nań wszystkie nieprawości wszystkich ludzi,²³ i jego uderzywszy, uczynił dosyć Sprawiedliwości swojej, za wszystkie przestępstwa natury ludzkiej – które iż były wielkie, dlategoż musiały też przeciwko niemu powstać, wielkie nawałności utrapienia, i musiał bydź wrzucony w Morze wielkie, i barzo ode dna wzruszone, aby go wszystkie boleści, i utrapienia nasze, tak opanowały, ażby sie to w nim wypełniło, co jest od Proroka powiedziano.²⁴ Prawdziwie choroby nasze on nosił, i boleści nasze on dźwigał, a myśmy go rozumieli, jako trędowatego, i skaranego od Boga, i poniżonego. A on zraniony jest dla nieprawości naszych, starty jest dla złości naszych; karność pokoju naszego na niem, a jego śmiałością jesteśmy uzdrowieni.
   Wrzucony tedy jest Jonasz w Morze, a w Morze barzo wielkie, i barzo głębokie, i nazbyt zburzone, aby sie zstał figurą Pana naszego Jezusa Chrystusa, w wielkie Morze, wielkiego utrapienia, i wielkich boleści wrzuconego, z którego woła do Boga Ojca Niebieskiego.²⁵ Wybaw mię Boże, abowiem weszły wody aż do dusze mojej; ulgnąłem w błocie głębokim, a jusz mnie nie zstaje. Przyszedłem na głębokość Morską, a nawałność pogrążyła mnie. Z tych ci wielkich nawałności Morskich, podnosząc ręce z Morza utrapienia nieznośnego, woła na nas wszystkich, mówiąc:²⁶ O WY WSZYSCY KTÓRZY PRZECHODZICIE DROGĄ, przypatrzcie sie i uważcie pilno, jeśli jest boleść jako jest boleść moja. A słusznie zaprawdę woła na nas wszystkich, abyśmy sie przypatrowali, i boleści jego uważali, abowiem któż mógł bydź boleśniejszy, nad Chrystusa Pana naszego? Żaden z żadnej miary. ²⁷Abowiem iż Ciało Chrystusa Pana naszego, było subtelniejsze, i zmysłów napotężniejszych, nad wszystkie ludzie na świecie będące, tedy idzie za tym, że urazy, które nań przychodziły, były barzo przenikające, i wielką przykrość czyniące. ²⁸Iżali nie widzisz, iż prędzej igła przejdzie, przez cienkie płótno, albo przez subtelną jadwabnicę, aniżeli przez grubą siermięgę; albo przez miąższą skórę? Aza nie widzisz, że prędzej może bydź stłuczona śklenica krzyształowa, aniżeli zban z gliny ulepiony? Aza nie widzisz; że rychlej może bydź rozerwany łańczuszek złoty, niż łańczuch żielazny? A cóż kiedy mogło bydź subtelniejszego, nad człowieczeństwo Pana Chrystusowe, przedziwną sprawą Ducha świętego, z nasubtelniejszej Krwie Panny niepokalanej poczęte, i miedzy wszystkiemi Synmi ludzkiemi napiękniejsze? Więc tak subtelnego nie miały gwałtownie urażać, tak wielkie boleści, tak wielkie utrapienia, tak okrutne męki? Zaprawdę nie była żadna boleść nad boleść jego? Powiedzcie pieszczochowie tego świata, jako wam jest bolesne zakłócie igły, albo śpilki? Powiedzcie jako wam jest nudne ukąszenie pchły albo komara? Powiedzcie jako tesknicie z jedną krostą, albo wrzodem? Powiedzcie jako wam jest nieznośne uderzenie, albo ranienie, a poznajcie jeśli jest boleść, nad boleść Chrystusową, który przyjął na sie wszystkie boleści i siniałości nasze, bez wszelkiego lekarstwa, i zawiązania?
   ²⁹A do tego, cóż kiedy mogło bydź uczciwszego i wstydliwszego, nad tego który był napełniony wszystkimi najdoskonalszymi Cnotami, a przy nich barzo wielkiem wstydem, który jest wszystkich Cnót nawierniejszym, i napilniejszym stróżem? ³⁰Bo gdzie jest wstyd, tam sie wszystkie Cnoty trzymają, ale gdzie wstydu nie masz, jużesz z tamtąd wszystkie Cnoty rozpierzchnąć sie muszą. Ponieważ tedy nawiększy wstyd był w Chrystusie Panie naszym, słusznie zatym idzie, że jego boleść była nawiększą boleścią, dla onych niesłychanych zelżywości, które cierpiał. Abowiem będąc Synem Boga Ojca Niebieskiego, i Synem Naczystszej Panny, i nawiększym dobrodziejem wszystkich ludzi potrzebujących, i nazacniejszym cudotwórcą, przedtym na świecie niewidanym, cierpiał wielkie potwarzy i zelżywości, cierpiał stosy i policzki, cierpiał biczowanie, i czerniowe koronowanie, cierpiał łotrowskiego łańczucha obelżenie, i sromotnego Krzyża obciążenie, cierpiał ze wszytkich szat swoich do takiej nagości, jako był na świat urodzony obnażenie, cierpiał do Krzyża okrutne żelaznymi gwoździami przybicie, i miedzy łotrami poczytanie, cierpiał rozmaite szyderstwa, i urąganie. Więc sie tego nie miał wstydać, przed wszystkiemi obywatelmi Jerozolimskiemi, i przed tak wielką kupą gości na święto Wielkonocne zgromadzonych? Powiedzcie mi proszę wy którzy honoru swego tak przestrzegacie, iż namniejszego słóweczka przykrego ścierpieć nie chcecie, ale zaraz do Kartelusów, zaraz do odpowiedzi, zaraz do wyzywania na pojedynki, zaraz na ostrze wyjezdzacie, i dziatkom swoim wieczną pomstę odkazujecie; powiedzcie jeśli jest boleść, jako jest boleść Chrystusowa, na sławie i uczciwym swym tak barzo urażonego i ukrzywdzonego? ³¹Bywa to na niektóre ludzie niebaczne i zapamiętałe, że sie sami własnemi rękami zabijają w więzieniu. A cóż ich proszę przywodzi do tak wielkiego okrucieństwa? Nic inszego jedno bojaźń wstydu, dla którego wolą w kącie od swych własnych rąk zginąć, śmiercią okrutniejszą, aniżli bydź na plac wywiedzionymi, i zginąć na nim śmiercią prętszą i łaskawszą. Szłusznie tedy Zbawiciel nasz w takich zelżywościach i mękach położonych woła: O wy wszyscy którzy mijacie drogą, przypatrzcie sie i oglądajcie, jeśli jest boleść jako jest boleść moja.
   ³²Więc jeszcze i na to mi odpowiedzcie, wy którzy sobie uciążacie nieprzyjaźni tych ktorzy powinni bydź przyjaciółmi, i którzy by wam powinni odwdzięczać i odsługować, powiedzcie jeśli jest boleść większa nad boleść Chrystusa Pana naszego, który od swego stworzenia cierpi wielkie na swym ciele zepsowanie, który od swoich chlebojedzców, cierpi tak przykre żółcią i octem częstowanie, który od kalik mizernych swojemi dobrodziejstwy wychowanych, cierpi tak wielkie ukrzywdzenie, który od swoich niewolników cierpi tak wielkie obelżenie, na co dawno narzeka, przez usta Króla i Proroka mówiąc:³³ By mi nieprzyjaciel mój złorzeczył, wżdy bym mógł wytrwać, i gdyby ten który mię ma w nienawiści mówił co wielkiego przeciwko mnie, wżdybym sie schronił przed nim. Ale ty któryś jadł ze mną smaczne potrawy, i któryś zgodnie ze mną chodził w domu Bożym. Za czym idzie, że nie masz większej boleści jako jest boleść jego. ³⁴Abowiem cierpiał na wszystkich członkach, od stopy nożnej aż do wierzchu głowy, cierpiał od Duchownych i świeckich, cierpiał od małych i wielkich, cierpiał od swoich i cudzych, cierpiał od Żydów i Pogan, cierpiał niewdzięczność przeszłą, i teraźniejszą, i przyszłą, za tak wielkie prace i męki i boleści swoje, za czym słusznie woła na nas. O wy wszyscy którzy przemijacie drogą przypatrzcie sie i uważcie, jeśli jest boleść jako boleść moja, które słowa trzeba mi często powtarzać do was wszystkich, ³⁵boleściami Pana Chrystusowemi uleczonych, abyście pilno patrzyli, i pilnie sobie uważali, jeśli jest Morze głębsze nad Morze utrapienia jego. ³⁶A naprzód proszę wspomnicie sobie on frasunek wielki, i bojaźń niewypowiedzianą, i nudność nieznośną, z onym krwawym potem którym sie tak barzo oblewał, aż krople na ziemię zpływały, a uważcie jeśli jest boleść nad boleść jego. ³⁷Pojrzycie proszę chociaj skrzywa, na złośliwego zdrajcę Judasza obłudnie przystępującego, i znakiem przyjacielskim nieprzyjaciołom go wydającego, ³⁸pojrzycie proszę na okrutne żołnierze, którzy sie na baranka niewinnego jako wilcy drapieżni rzucili i o ziemię uderzyli, i złośliwymi rękami swoimi rwali, targali, siepali, i okrutnie związanego częścią wlekli, i kopając nogami popychali, a uważcie jeśli jest boleść jako boleść jego. ³⁹Pojrzycie proszę na Kapłana nawyzszego, według porządku Melchisedechowego, prawem Bożym wiecznie utwierdzonego, przed Kapłany starego Zakonu stojącego; i od sługi Kapłańskiego ciężki policzek odnoszącego, i sprośnie uplwanego, i stosami okrutnemi potłuczonego. ⁴⁰Pojrzycie na tę sprośną i plugawą szmatę, którą są zawiązane naświętsza oczy jego, jaśniejsze nad słońce, pojrzycie na te ciężkie policzki, które odnosi z onym nieznośnym draznieniem mówiących:⁴¹ Prorokuj nam Chryste kto jest co cię uderzył, a uważcie jeśli jest boleść jako boleść jego. ⁴²Wspomnicie proszę na Zwolenniki jego, którzy pouciekali obiecując sie przy nim stać do garła, a osobliwie na to Książę Apostolskie, który sie go z przysięgą i z klątwą zaprzał, a uważcie jeśli jest boleść jako jest boleść jego. ⁴³Wspomnicie sobie na srogą i sromotną ciemnicę, do której był aż do poranku wtrącony, ten który jest studnicą wszelkiej wolności, wspomnicie jakie tam cierpiał naśmiewiska, i obelżenia, a uważcie jeśli jest boleść jako jest boleść jego. ⁴⁴Wspomnicie proszę na prowadzenie jego do Piłata, a przysłuchajcie sie skargom, i potwarzom, i fałszywym świadkom, przysłuchajcie sie wrzaskowi krzyczących: Nie tego ale Barabasza, wypuść Barabasza, a tego znieś z oczu naszych i Ukrzyżuj, Ukrzyżuj co rychlej, a uważcie jeśli jest boleść jako jest boleść jego. ⁴⁵Pojrzycie proszę na sromotne prowadzenie jego do Króla Galilejskiego Heroda, wspomnicie na onę białą szatę jego, w którą go na pośmiewisko ubrano, no, i z obelżeniem znowu do Piłata odesłano, a uważcie jeśli jest boleść, jako jest boleść jego. ⁴⁶Pojrzycie jeszcze żałosnymi oczyma waszymi, na to okrutne do słupa przywiązanie, i od stopy nożnej, aż do wierzchu głowy, krwawe biczowanie; pojrzycie na tę straszną Koronę z ostrego ciernia uplecioną, i na głowę jego naświętszą gwałtownie wciśnioną, i trzciną Morską przytłuczoną; gdzie też obaczcie na jedno kolano przyklękanie, srogie policzkowanie, i obłudne pozdrawianie:⁴⁷ Bądź Pozdrowiony Królu Żydowski; a uważcie jeśli jest boleść, jako jest boleść jego. Nuż gdy jusz przysądzono wypełnić wolą Żydowską, i gdy już na miejscu Sądowym usiadł niesprawiedliwy Sędzia, głosem czyniąc taki dekret na niego:⁴⁸ Jezusa Nazaranskiego; zwodnika ludzkiego, wzgardziciela Cesarskiego, Messjasza fałszywego, z dowodu starszych, na Krzyż skazujemy; a uważcie sobie jeśli jest boleść, jako boleść jego. ⁴⁹Pojrzyciesz proszę na ciernie pałające i trzaskające; pojrzycie na psy wściekłe, jadem nieuleczonym napełnione, pojrzycie na byki tłuste, i wierzgające, pojrzycie na Lwy ryczące ryczące i łapające, pojrzycie na katy siepające, bez miłosierdzia włóczące, ⁵⁰pojrzycie na Krzyż srogi, który jest na pleca tak zemdlonego wwalony, pojrzycie na jego częste upadanie, i od nieznośnej boleści omdlewanie, pojrzycie na gorzkie ocztu z żółcią zmieszanego, albo wina Mirhą przyprawionego częstowanie, a uważcie jeśli jest boleść nad boleść jego? ⁵¹Pojrzycie jescze na sromotne obnażenie jego, pojrzycie na gwałtowne szat jego do ciała przywrzałych złupienie, pojrzycie na to srogie wszystkich ran jego odnowienie, i nowe wszystkich źrzódeł Krwie otworzenie, pojrzycie na ten Krzyż, na ziemi położony, i na Odkupiciela świata na ziemię trąconego, i na Krzyż wewleczonego, pojrzycie na okrutne przybijanie, naświętszych rąk i nóg jego, a uważcie jeśli jest boleść, jako jest boleść jego? ⁵²A na ostatek, gdy już jest od ziemie podniesiony, gdy już ciężarem ciała rany jego, są w miejscach naboleśniejszych, tym większą boleścią napełnione, pojrzycie na niego, a przeliczcie wszystkie kości jego, a powiedzcie jeśli jest boleść, jako jest boleść jego? ⁵³Uważciesz jescze sobie pośmiewiska Żydowskie, uważcie sobie kosterstwa Pogańskie, które czynią o szaty jego, uważcie sobie boleść, którą miał z frasunku, i omdlewania matki swej namilszej, i nad wszystko stworzenie najbarziej upodobany, a już mu przyznajcie, iż nie masz boleści większej, jako jest boleść jego. ⁵⁴Patrzcież tedy Chrześcianie mili, a patrzcie pilno, uważajcie sobie, a roztrząsajcie pilno, iż to Morze utrapienia i boleści Chrystusowych, jest Morze nawiększe, i nagłębsze, do którego sie wszystkie rzeki, popędliwości wszystkich stanów zgromadziły, i razem wpłynęły, na które sie dziwując Król i Prorok, woła w personie Chrystusowej:⁵⁵ Panie jakoć sie ich wiele zgęściło, którzy mię trapią, o jakoć ich wiele, którzy mówią duszy mojej, iż ja nie dostanę Zbawienia od Boga mojego. Do tegoć Morza utrapienia Chrystusowego, zbiegły sie wszystkie rzeki popędliwości wszystkich stanów. A małaż to rzeka onego najwyższego Biskupa Żydowskiego z jego wszystką Kapitułą? A małaż to rzeka przełożonego Synedryńskiego ze wszystkiemi Rabinami, i Doktorami, i wykładaczami pisma świętego? A małasz rzeka pod ziemią ryjąca zdrady Zwolennika własnego? A małasz rzeka niesprawiedliwości Sędziego Pogańskiego? A małasz rzeka pośmiewania, wypływająca z pałacu Herodowego? A małasz rzeka żołnierstwa nieukaranego? A małasz rzeka pospólstwa nieuhamowanego? ⁵⁶A co większa iż w to Morze słone i nazbyt gorzkie, będąc wrzucony Jonasz, nie zaraz nawałnościami jego był zalany, ale barzo długo jego wałami był rzucany, jego piaskiem osypowany, jego słonością i gorzkością był zalewany, aż potym napadł na otworzoną pasczękę Wieloryba w głębokościach siedzącego, i przed burzliwością Morską utajonego, który niezmierną pasczękę swoję rozdziwiwszy połknął, i czałkiem go wpuścił w niezmierną przepaść ksieńca swojego. ⁵⁷Co sie w te czasy wypełniło, gdy Pan Jezus barzo wielkiemi nawałnościami utrapienia od pojmania, aż do samego skonania, umordowany. Na ostatek, napadł na rozdziewioną pasczękę śmierci, która go pożarła, i czałkiem pochłonąwszy, wpuściła w pośrzodek onego strasznego ksieńca swojego odchłani piekielnych, w które była przed tym nałapała Ojców świętych, w oczekiwaniu Messjaszowym, z tego świata pobożnie, i świątobliwie schodzących. Co iż sie wszystko dlatego zstało, aby Okręt Kościoła Bożego, z Pogaństwa do wiary Chrystusowej zgromadzonego, mógł spokojnie przypłynąć, do brzegu wiecznego błogosławieństwa, i do nasczęśliwszego stanowiska, ziemie żywiących. ⁵⁸Przetoż słuszna, i przystojna rzecz, abyśmy naśladowali onych żeglarzów, którzy widząc nagłe uspokojenie Morskie, po nieznośnych nawałnościach jego, ulękli sie Pana Boga bojaźnią wielką, której też i nas ma nabawić, ⁵⁹ta sroga i okrutna śmierć Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa. Bo któż sie nie będzie lękał Pana tak srogiego, który jednorodzonemu Synowi swemu nie przepuścił, ale go tak okrutnie uderzył, dla grzechów cudzych, że od stopy nożnej aż do wierzchu głowy, nie zostało na niem nic zdrowego? ⁶⁰A cóż proszę będzie z niewolnikami grzechowemi, i przeciwnikami Bożemi, którzy nigdy nie przestają grzeszyć, ale na kożdy dzień, i prawie na kożdą godzinę, przyczyniają nowych grzechów do starych? Jesli Syna swego namilszego uderzył za cudze grzechy, tak srogimi policzkami, i okrutnymi stosami, jeśli go uderzył miotłami i powrozami, i łańczuchami, i wszystkim naczyniem okrucieństwa ludzkiego. Jeśli go uderzył ciężarem Krzyża na plecy jego włożonego, jeśli go uderzył gwoździami okrutnemi, w naświętsze ręce i nogi jego, jeśli go uderzył ostrą włócznią, aż do samego serca dosięgającą. A cóż mniemasz jakie uderzenie gotuje na złe ludzie, którzy pogardziwszy przysposobieniem Synostwa Bożego, przystali do Ojca kłamstwa, i zstali sie synami jego, pospołu z onymi do których mówił Syn Boży:⁶¹ WY JESTEŚCIE Z OJCA DIABŁA. Bali sie strachem wielkiem żeglarze oni, potopu docześnego, ale my bójmi sie strachem większem potopu wiekuistego. Bali sie tamci bojaźnią wielką o utratę żywota króciuchnego, ale sie my więcej bójmy utraty żywota nieskończonego. Przetoż teraz sie bójcie i lękajcie, jeśli chcecie aby w on ostatni czas nie przychodziły na was strachy i bojaźni. Teraz teraz nudność i teskliwość, niechaj sie ożywa w sercach waszych, jeśli chcecie ujść straszliwej nudności, i nieznośnej teskliwości ostatniej godziny. Teraz teraz według upominania Apostolskiego: Czujcie to w sobie co i w Jezusie Chrystusie, który będąc w postaci Bożej wyniszczył samego siebie, i przyjął postać służebniczą, i w tej postaci był posłuszny Bogu aż do śmierci, a śmierci Krzyżowej, ofiarując samego siebie niepokalanego Bogu, za nasze grzechy i nieprawości. ⁶²Co jeśli nie możecie sie wpuścić w Morze tak wielkiego i głębokiego utrapienia, przynamniej wstąpcie w brzeg pożałowania i politowania. Oto on od stopy nożnej, aż do wierzchu głowy; zmókł w własnej krwi swojej; a ty przynamniej wypuść łzę jednę i drugą, którą by oblała źrzenicę oka twego, i pokropiła jagodę twoję – jego ogarnęły wody boleści, i utrapienia aż do garła; a ty chociaj jednę kroplę jego octu, jego żółci, i jego Mirhi wpuść w garło twoje dnia dzisiejszego – jego ręce i nogi srogiemi gwoździami są do Krzyża przybite, a ty przynamniej to poczuj sam w sobie, abyć ręce twoje odwrócił od złych spraw, i nogi twoje zprowadził z drogi szerokiej, a nakierował je do tego, który cię czeka na Krzyżu, z rościągnionymi rękami do przywitania i obłapiania, który cię czeka z nakłonioną głową, do nawdzięczniejszego pocałowania, który cię czeka z nogami przybitemi aż do skonania twego, który cię czeka z bogiem otworzonym, do przyjęcia w pośrzodek wnętrzności miłosierdzia swojego – oto macie fórtę otworzoną do osiągnienia łaski Bożej, wchodźciesz teraz śpieszno póki jest otworzona, byście zaś nie w czas kołacząc nie usłyszeli onych strasznych słów:⁶³ Zaprawdę powiadam wam nie znam was. A te straszne słowa komuż mówić będą? Tym wszystkim którzy są nieprzyjacielmi Krzyża Chrystusowego, którzy brzuch za Boga mają, dogadzając mu we wszystkich roskoszach i lubościach jego, dla których sie dopuszczają rozmaitych grzechów, któremi nie tylko tak wielką kupą, ale i pojedynkiem zasługują sobie w głębokościach jeziora piekielnego zanurzenie, czóż? ⁶⁴Albo podobno nie wiesz iż jedna pycha, i jedno przestąpienie jednego przykazania Bożego pierwszych rodziców naszych, wszystko złe przynioszło na wszystek naród ludzki. Liczże jedno ty wszystkie pychy i nadętości twoje, a rachuj jeśli wiesz, coś też zasłużył za tak częste podnoszenia gęby twojej przeciwko Bogu, i za tak częste przestępstwa przykazania jego? ⁶⁵Jedno mężobójstwo Kaimowe, skarane jest od Boga, pomsty ustawiczną bojaźnią, i obrzydliwym od ludzi odrzuceniem, i wiecznym tułaniem; a ty czego masz czekać za swoje zwady, za swoje swary, za swoje nienawiści, za swoje krwie rozlania, za swoje mężobójstwa, któreś i chęcią serdeczną, i podobno robotą ręczną popełnił? ⁶⁶Jedno łupierstwo Achabowe, którym wydarł winicę Nabotowi, srogim nawiedzeniem Bożym i srogą śmiercią jest skarane. A tobie to Bóg przepuści bez karania że łupisz i drzesz poddanych, że ich ciemiężysz gwałtownimi podatkami i nieznośnymi robotami? Więc sie nie boisz? Więc sie nie lękasz, tak wielkich niebespieczności grzechowych, i tak wielkich kaźni nad sobą wiszących od tego nasprawiedliwszego Pana, który i niemej oślicy gębę otworzył, aby sie krzywdy swojej domawiała u Pana swego niesłusznie ją bijącego? A przeciwko tobie, podobno nie otworzy ust ludzi na wyobrażenie i podobieństwo swoje stworzonych, i nadrozszą Krwią Syna jego odkupionych? Bądź tego pewien że otworzy. Abowiem staną sprawiedliwi w wielkiej stałości,⁶⁷ przeciwko tym którzy je uciskali, i którzy im wydzierali prace ich, a w te czasy będziesz sie trwożył, i radbyś wrócił, ale nie będziesz miał czym. Bo gdy umrezsz nie pobierzesz z sobą wszystkiego, i nie zstąpi z tobą chwała twoja.⁶⁸ Jedno skępstwo głupiego Nabala, wzięło tak wielkie karanie, iż nie mogąc znieść strachu Dawida następującego, zdechł nagłą śmiercią. A twoje skępstwa przeciwko Chrystusowi czego czekają? Albo czemu sie nie lękają strasznego Dekretu potępienia wiecznego, którym pod przysięgą grozi sam Sędzia nasprawiedliwszy, tym wszystkim którzy są nieużytymi przeciwko niemu i potrzebom członków jego? Do których tak będzie mówił:⁶⁹ Czegoście dla namniejszego z tych nie uczynili, mnieście nie uczynili. Idźciesz przeklęci do ognia. Radzę tedy, radzę Chrześcianie mili, abyście do serca swego przypuścili tę bojaźń, i ten strach, który widzicie w Chrystusie. Radzę abyście do serca przypuścili tę nudność, i teskliwość, którą widzicie w jednorodzonym Synu Bożym. Bo dlatego wystawia przed oczy wasze tę nudność i teskliwość, abyście wy też takową nudnością i teskliwością, tak napełnieni byli, aby sie z was pot dobywał, i aby tak na was siły występowały, jako występują na człowieka konającego, gdyż i wy nie jesteście wiecznymi, ale co godzina śmierć was czeka, jako Wieloryb z pasczęką rozdziewioną. ⁷⁰A przy tej bojaźni rzuczcie sie też do ślubów, przykładem tamtych żeglarzów Jonaszowych. A jakież śluby macie czynić? Takie, jakie czynił Król i Prorok, mówiąc:⁷¹ Przysiągłem i postanowiłem⁷² strzedz Sądów przykazania twego. Abowiem nie masz milszych ślubów Panu Bogu, jako polepszenie wasze, którego on sie sam napiera, mówiąc:⁷³ NAWRÓĆCIE SIĘ DO MNIE WE WSZYSTKIEM SERcu waszym, który umiłowałem was ze wszystkiego serca mojego, dawszy wam jednorodzonego Syna mego, z własnych wnętrzności moich urodzonego – nawróćcie sie do mnie, który nie chcę śmierci grzesznego człowieka, czego macie oczywisty dowód z tej okrutnej śmierci Syna mojego, któregom wydał dla was na srogie męki, i na śmierć okrutną – nawróćcie sie do mnie, który jestem gotów nawrócić sie do was, o com sie starał nie tylko przez Proroki, ale przez własnego Syna mojego, dla zbawienia waszego wcielonego, który i Dobrodziejstwy wielkimi, i cudami niesłychanymi, i nauką niebieską nawracał was do mnie, który pragnie zbawienia waszego. ⁷⁴Czyńciesz śluby sczodrobliwości, wy nieużyci skęmpczy, którzy chleba żałujecie ubogim. Abowiem oto Pan Chrystus tej nocy, której był wydawany, wziął chleb i błogosławił i łamał, i przeistoczywszy go w Naświętsze Ciało swoje, rozdawał Zwolennikom swoim, i własnemu zdrajcy swemu. Co jeśli tego ślubu nie uczynicie, bądźciesz tego pewni, że i tu chleb wasz pozrą nieprzyjaciele waszy,⁷⁵ i ten coście go już pojedli, tedy obróci sie w złość żmijową w brzuchu waszym. ⁷⁶Czyńcie śluby wstrzemieźliwości, obżyrcy i pijanice, wiedząc iż dla zbytków, i roskoszy pierwszych rodziców waszych, Chrystus jest żółcią nakarmiony, i żółcią napojony; co jeśli ich czynić nie będziecie, bądźciesz tego pewny, że uschnie figa doczesnych roskoszy waszych,⁷⁷ i zginie wino słodkie od gęby waszej, a musicie radzi nie radzi, pić wino przykre z kielicha zapalczywości Pańskiej,⁷⁸ które jest na kształt żółci smoczej, na kształt jadu smoczego nieuleczonego. ⁷⁹Czyńcie śluby odpusczenia wy gniewnicy; abowiem oto Syn Boży, namiłosierniejszy Odkupiciel nasz, odpuscza Krzyżownikom swoim, prosząc za nie Ojca swego Niebieskiego; czego jeśli i wy nie uczynicie, bądźciesz tego pewni, że i wy gniewu Bożego nad sobą doznacie, jeśli nie odpuścicie braciej swojej z serc waszych. ⁸⁰Czyńciesz śluby łupieszczy powracania rzeczy cudzych. Abowiem oto ten łotr na lewicy, który na łupiestwie pojmany był, poszedł na wieczne potępienie, w dzień powszechnego odkupu, i naobfitszego Miłosierdzia, czym wam grozi wielki Prorok Izajasz, mówiąc:⁸¹ Biada tobie, który sie łupiestwem bawisz, bo i ty sam obłupiony będziesz: bo skoro dokończysz swego drapiestwa, i ty sam odarty będziesz. ⁸²Czyńcie śluby i wy koszterowie, abyście przestali grać, pod Krzyżem Chrystusowym, o sukienkę jego własną; abowiem to granie wasze, jest wielkiem draźnieniem Chrystusa ukrzyżowanego, którego nagiem zostawiacie, w ubogich i utrapionych członkach jego, czego jeśli nie przestaniecie, bądźciesz tego pewni, że o skórę własną waszę, będą grać Szatani przeklęci, zdzierając ją z was mękami nieznośnemi. Bójmysz sie tedy bojaźnią wielką, która by nas wszystkich poparła, do polepszenia i do ślubów czynienia, na wykonanie spraw dobrych, i uczynków miłosiernych, abyśmy przy ostatnim skonaniu naszym, mogli rzecz przykładem Jezusa Chrystusa Pana naszego: BOŻE OJCZE NIEBIESKI W ręce twoje polecam ducha mego – tyś go sam nadchnął, w to skazitelne ciało moje, tyś go sam pobudzał do wszystkiego dobrego, przez Ducha świętego Pana ożywiającego, tyś go sam odnawiał we wnętrznościach moich Sakramentami świętymi, ty go też racz przyjąć w naświętsze ręce twoje, przez zasługę nadrozszej męki Syna twojego, Odkupiciela naszego. Któremu i z tobą i z Duchem Świętym wieczna cześć, i Chwała na Wieki Wieków,
A M E N.

Przypisy:
1  Część II.
2  Czemu P. Bóg samem wyrzuceniem Jonaszowym uspokoił Morze.
3  Naczynia z Okrętu wyrzucone znaczyły obrony Piłatowe.
4  Morze Sprawiedliwości nikiem nie mogło sie uspokoić, tylko samym Panem Jezusem.
5  Mógł Pan Jezus przyrodzoną śmiercią wyzwolić od śmierci naród ludzki.
6  Natura ludzka zasłużyła była śmierć gwałtowną.
7  Rdz.
8  Żaden inszy człowiek nie mógł uspokoić morza wzburzonego.
9  Bias Philosophus.
10  Modlitwa niepobożnego Bogu nieprzyjemna, bo insze mówi, a insze czyni.
11  Ps 50(49).
12  Ps 14(13).
13  Iz. [Ściśle Iz 66,3. Przekład polski wydaje się być tutaj wzorowany na przekładzie łacińskim z Wulgaty, podobnie jak u Wujka. Przyp. JS.]
14  Anioł nie mógł wyzwolić człowieka.
15  1. Dowód.
16  2. Dowód.
17  Większy jest dług Odkupienia niż Stworzenia.
18  Sam Pan Bóg ma nieśmiertelność.
19  Łaczniej zepsować niż naprawić.
20  2 Krl 4.
21  Wszyscy ludzie jednę postać stanowią.
22  Bóg nie był powinien odkupować człowieka.
23  Iz 53.
24  Iz 53.
25  Ps 69(68).
26  Lm. [Ściśle Lm 1,12. Przyp. JS.]
27  Nie mógł być żaden człowiek na świecie boleśniejszy, nad Pana JEZUSA.
28  Naprzód dla subtelności ciała.
29  2. Przyczyna wielka. Uczciwość Persony jego i wielki wstyd.
30  Wstyd jest stróżem wszystkich Cnót. [W książce omyłkowo „wſzyſzkich” zamiast „wſzyſtkich”. Przyp. JS.]
31  Wstyd gwałtowniejszy jest, niż śmierć.
32  Przyczyna boleści, cierpieć od swoich.
33  Ps 55(54).
34  Pan Chrystus cirpiał od wszystkich, i na wszystkiem.
35  Pan Jezus w nawiętsze Morze boleści był wrzucony.
36  Nudność i Krwawy pot w Ogrójcu.
37  Judaszowa zdrada.
38  Pojmanie Chrystusowe.
39  Zelżywości które cierpiał u Anasza i Kaifasza.
40  Oczy szmatą zawiązane.
41  Łk 22.
42  Wielka przyczyna boleści, ucieczka zwolenników, i zaprzenie Piotrowe.
43  Wrzucenie do ciemnice, aż do poranku.
44  Przyprowadzenie do Piłata.
45  Prowadzenie do Króla Heroda.
46  Biczowanie i Koronowanie.
47  Mk 15. [W książce mylnie „Mathei 15.”. Przyp. JS.]
48  Dekret Piłata na Pana Jezusa.
49  Złośliwych Żydów podobieństwa z Ksiąg Prorockich.
50  Prowadzenie z Krzyżem na górę Kalwarią.
51  Obnażenie i na Krzyż przybijanie.
52  Na Krzyżu miedzy łotry podniesienie.
53  Pośmiewiska.
54  Morze boleści Chrystusowych, jest Morze nagłębsze.
55  Ps 3.
56  Nie zaraz Wieloryb połknął Jonasza.
57  Ksieniec Wielorybów znaczy odchłań Ojców Ś.
58  Trzeba naśladować żeglarzów w bojaźni i w czynieniu ślubów.
59  Sroga męka Pana Jezusowa ma w nas pobudzić wielką bojaźń i straszną trwogę.
60  Bóg uderzywszy Syna swego, grozi uderzeniem srozszym, Synom Szatańskiem.
61  J 8.
62  Upominanie do polutowania.
63  Mt 25.
64  Jeden grzech śmiertelny nabawia śmierci wiecznej.
65  Kaimowe mężobójstwo.
66  Łupiestwo Achabowe.
67  Mdr 5.
68  Ps 49(48).
69  Mt 25.
70  Trzeba śluby czynić Bogu przykładem żeglarzów.
71  Ps 119(118),106 [w książce mylnie „Pſalmo II.”; przyp. JS].
72  W książce mylnie „poſtánowił”. Przyp. JS.
73  Jl 2.
74  Ślub sczodrobliwości.
75  Jr 5.
76  Ślub wstrzemieźliwości i trzeźwości.
77  Jl 1.
78  Jr 31 [raczej chodzi o Jr 25,15; przyp. JS].
79  Szlub odpusczenia win.
80  Szlub powracania rzeczy wydartych.
81  Iz 33.
82  Szlub pohamowania od kosterstwa.

Źródło:
Gabriel Leopolita, Historya o Ionaszv, dla Rozmyślània nadrozſzey Męki Pana Iesvsovvey, Lwów 1618.
Transkrypcja typu „B”: Jakub Szukalski

⋘ + ⋙