Maksym Wyznawca

   Maksym Wyznawca żył w latach 580-662. W młodości był pierwszym sekretarzem cesarza Herakliusza i posiadał znaczne wpływy na jego dworze. Później porzucił dwór cesarski (630) i osiadł w klasztorze chryzopolitańskim (w dzisiejszym Scutari, naprzeciw Konstantynopola). Wkrótce potem został obrany opatem tego klasztoru i poświęcił się szczególnie obronie wiary.
   Wsławił się obroną prawowiernej nauki o dwóch wolach, występując przeciw błędnemu pojmowaniu Osoby Chrystusa jako złożonej z dwóch natur stopionych w jedną, Boską (tzw. monoteletyzm). Maksym był jednym z najbardziej wnikliwych duchownych Wschodniego Kościoła, wielce płodnym i uznanym pisarzem Kościoła greckiego, poczytnym ze względu na swe przekonywające i duchowe myśli.
   Jego prace można podzielić na pięć działów: (1) wyjaśnienia (egzegezy), (2) zapiski (scholia, komentarze), (3) zdania i spory (pisma dogmatyczne i polemiczne), (4) obyczaj i pokuta (etyka i asceza), (5) różne.

   Nauka św. Maksyma Wyznawcy rozwinęła treści przedstawione przez św. Dionizego Areopagitę i znalazła swoich naśladowców w osobach św. Jana z Damaszku i Jana Szkota Eriugeny. Pierwszy rozprzestrzenił ją w Kościele greckim, a drugi w zachodniej Europie.
   Wedle Maksyma grzech nie jest jakością dodatnią (pozytywną), ale raczej wrodzoną skazą w stworzeniu. Ta skaza jest wykupiona w Chrystusie. W Nim udzielone jest nowe życie i władza słuchania woli Bożej. Wcielenie jest zatem Boską odtrutką na straszliwe następstwa grzechu, jakimi są utrata swobodnej skłonności ku dobru i utrata nieśmiertelności. Łaska przychodzi do człowieka za sprawą dzieła Chrystusa. To nie sama Boska natura, ale zarazem i ludzka, jest zasadą łaski pokuty i zbawienia. Bóg jest źródłem wszelkiego bycia i życia, początkiem i końcem stworzenia. Jest On Głową królestwa łaski przez swoje Wcielenie. Chrystus jest w pełni człowiekiem, a nie tylko w pełni Bogiem. Taka jest tajemnica Wcielenia.
   Przeciwstawiając się monofizytom i monoteletom, Maksym wykorzystał całą swą pomysłowość, by udowodnić, że różnica natur w Chrystusie wymaga dwóch wól – woli ludzkiej i Boskiej – nieoddzielonych i niezmieszanych, lecz spójnych. Dwie wole zakładają dwie natury i dwa działania – Boskie i ludzkie. Chrystus był zrodzonym z Ojca od wieczności, a z Dziewicy w czasie. Dziewica zaś stała się prawdziwą Matką Boga. Wola Chrystusa była zwyczajną, ludzką wolą – jedną z sił jego ludzkiej natury. Zjednoczenie Bóstwa i człowieczeństwa w Chrystusie przypomina obraz ludzkiej duszy kształtowanej przez Ducha Świętego. Boże życie rozpoczyna się w wierze, rządzi się miłością i dochodzi do najwyższego rozwoju w życiu kontemplacyjnym. Chrześcijanin spełnia przykazanie nieustannej modlitwy przez stałe zwracanie swej myśli ku Bogu w prawdziwej pobożności i szczerym pragnieniu. Wszystkie rozumne istoty powinny w końcu pojednać się z Bogiem. Ostateczne wywyższenie Boga nastąpi przez zupełne unicestwienie wszelkiego zła. Św. Maksym w pismach swoich zauważa także, że niewolnictwo jest wprowadzonym przez grzech rozpadem pierwotnej jedności ludzkiej natury i zaprzeczeniem pierwotnej godności człowieka stworzonego na obraz Boga.

Na podstawie:
Philip Schaff, History of the Christian Church. Volume IV: Mediaeval Christianity. A.D. 590-1073, Oak Harbor, WA: Logos Research Systems, Inc. 1997. Wzorowane na wydaniu Charles Scribner’s Sons z 1910 r., sporządzone przez The Electronic Bible Society, Dallas, Texas 1998
Encyklopedja Kościelna (podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego...). Tom XIV, wyd. X. Michał Nowodworski, Warszawa 1881