(108) Żywoty Świętych: Leon Wielki

Żywot ś. Leona wielkiego Papieża,
wzięty z żywotów Biskupów Rzymskich,
i pisany od wiela zacnych ludzi, zwłaszcza od Platyny i innych,
z pisma też jego i listów zebrany. Żył około roku Pańskiego, 442.¹

   Leon z narodu Włoskiego, z ojca Kwincjana, z młodości w nauce i cnotach Chrześcijańskich wychowany – gdy się na stan duchowny z osobnej skłonności ku rzeczom Boskim udał, a diakonem kościoła Rzymskiego został – iż był mądry, wymowny i barzo dzielny, posłany był od Papieża Sykstusa trzeciego do Francjej – na poratowanie dwu wielkich Hetmanów, których niezgoda kościołowi Bożemu szkodziła, to jest Aeriusa i Albinusa. ²Tam będącego zaszła śmierć Papieska, i w niebytności swej, gdy się tego nie spodziewał, ani namniej temu zabiegał, obrany jest zgodnie od wszytkich za pasterza najwyższego Kościoła Bożego. I skoro pany one niezgodne uspokoiwszy, i wszytko szczęśliwie sprawiwszy, do Rzymu się wrócił – na sprawowanie Kościoła Bożego wstąpił – trafił na złe barzo czasy, gdy kościoły tyraństwem krwie roźlewców, i chytrością duszorozbójców heretyków, ściśniony i roztargniony był – jednak zrządzenie było Boskie, i mądre obmyślanie dobroci jego o swej oblubienicy – iż na tak straszliwe nawałności morskie, dał tak mądrego i przeświętego sternika Leona – który prawie lwim sercem i dary Boskiemi, które miał wielkie w żywocie, w nauce, w wymowie, onym przygodom kościelnym zabiegać mógł.
   Był z młodości we wszytkich naukach, zwłaszcza świętych, barzo ćwiczony – rozsądek miał zdrowy, mądrość dostałą, serce od grzechu czyste, w przygodach myśl niestraszliwą, język barzo gotowy, i jasną wymowę – która z jasności i czystości wnętrznej, jako z źrzódła pochodziła – a k temu przykładem żywota pobożnego tak zawżdy, a zwłaszcza na stanie onym nawyższym, świetny był – iż nie tylo się grzechu, ale też i podobieństwa a barwy jego ostrożnie, wedle Apostoła,³ wiarował. Tyranny one, które serca ludzkie niewolą i wiążą, to jest łakomstwo, czci pragnienie, i rozkosz cielesną, daleko od siebie zwojowane, odegnał – i próżne namiętności w sercu a łechcącą rozkosz w ciele umorzywszy, im dalej tym więcej w sobie wiarę i bojaźń Bożą rozszerzał – ⁴z której mu myśl na wszytkie nieszczęścia i przygody niezwyciężona rosła. Był zawżdy spokojnego i bezpiecznego sumnienia – a ogień on miłości i duch Chrystusów tak serce jego palił, iż się każdemu zachować i przysłużyć chciał – ⁵stąd szło, iż dusza takiemi cnotami ubogacona, mowę też i język dziwną wdzięcznością okraszoną miała. Płynęło jako miód słodki z ust jego kazanie, nauka, upominanie, pisanie. Rzecz jego poważna i wspaniała, jaką trudno u inych Doktorów trafić, nigdy z swej wiary z słodkości i poważności nie wychodziła, na którą się jedno sprawę język obrócił – tak iż w wymowie z każdym Teologiem zrównał – a w mądrym i głębokim tajemnic Boskich rozumieniu, wiele ich przechodził. Skąpość mowy – ale wysokie i niebieskie wyrozumienie hojnie podaje – a co nadziwniej, rzeczy trudne i głębokie otworzyście i łacno daje zrozumieć.
   W nocy i we dnie trudnościami urzędu swego Papieskiego zatrudniony, jednak pisaniem się i kazaniem bawił – a mając na się i na Kościół Boży wielkie trudności – jednak i na sercu i na pisaniu odmiany żadnej nigdy było nie znać, prawie jako pismo mówi:⁶ sprawiedliwy jako Lew dufność mając, bez bojaźni zostanie.
   ⁷Za czasu Papiestwa jego, on okrutny Attylas król Hunnów, który się zwał biczem Bożym – zwojowawszy już Tracją, Illiryk, Macedonią, Achaiją, Grecją, Pannonią, i Niemce, z tąż okrutnością do Włoch się przeprawował, i Akwilejej pogranicznego Włoskiego miasta trzy lata dobywał. ⁸Nakoniec gdy widział, iż się bociani z miasta i z dziećmi swymi w pole prowadzili – wziąwszy z takiego godła potuchę, mocną ręką Akwilejej dobył – i jadowicie ją zburzywszy, wszytkę ziemię Włoską wojować i skazić umyślił. I gdy się już u Padu rzeki, tam gdzie w nię Mincjus druga rzeka wpada, z wojskiem przeprawował – Leo Papież widząc iż Panowie Chrześcijańscy odporu tak cięszkiemu nieprzyjacielowi dać nie mogli – żałością nad upadkiem ziemie Włoskiej wzruszony, do P. Boga samego i jego pomocy, i przyczyny Piotra ś. i Pawła ś. udając się, wielkiej się rzeczy, wielkim za owce swe sercem ważył. Jachał do Attyle onego on stary już i siwy, a wejźrzenia Prorockiego, w Papieskim onym ogromnym i świętym ubierze Leo, mając z sobą przedniejsze pany Rzymskie – czynił onym słodkim językiem rzecz do Attyle, prosząc go aby się wrócił, a Włoskiej ziemi i Rzymowi miejscu świętemu, prze uczciwość Piotra i Pawła przepuścił – grożąc mu pomstą Bożą prędką a srogą, jeśliby tego nie uczynił. On to językiem wymawiał, a po obudwu boku jego dwa straszliwi i Anielscy mężowie w oczach Attyle, który się ubiorom i osobie Papieskiej czci godnej zdumiały przypatrował, z gołymi mieczmi stojąc, do szyje tyrannowi przymierzali – śmiercią mu grożąc, jeśliby nie uczynił co Papież kazał. ⁹Tak zmiękczony i przestraszony Attyla, wszytko pozwolił, i pokornie czcząc ś. Leona, wnetże się nazad wojsku wrócić do Węgier rozkazał – gdzie potym rychło krwie płynieniem umarł. Gdy się temu każdy dziwował, panowie jego pytali go, czemu się nad zwyczaj swój tak użytym i łaskawym abo przelękłym Papieżowi stawił, iż jako zwyciężony uciekał, tak wielką korzyść z bogatej ziemie Włoskiej z ręku puszczając. On im powiedział: wyście tego podobno nie widzieli com ja widział – dwa mężowie Anielscy po bokach Papieskich z mieczmi stali grożąc mi śmiercią, jeślibych nie uczynił wolej i rozkazania Kapłana Bożego – musiałem na wszytko zezwolić. Tak ten wielki Leo, świątobliwością swoją pomoc Boską na wyzwolenie Włoskiej ziemie i tak cudowny na tyranna postrach zjednać i uprosić u Pana Boga umiał – a lud wszytek tym więcej o jego cnym i Anielskim żywocie trzymając, nie dusznym tylko, ale swoich obrońcą i pasterzem go przywitał. Potym się na obronę Kościoła Bożego udał.
   ¹⁰W ten czas po Nestorze sprośnym heretyku, nastał Eutyches Przeor Mnichów Carogrodzkich, i Dioskorus Patriarcha Aleksandryjski, bluźnierce niewstydliwi – którzy natury w Panie naszym Boską i ludzką w jednę mieszali – barzo Kościół Boży targając i psując – bo ten Dioskorus zmówiwszy się z Eutychesem i inymi, uczynili sobie Synod fałszywy w Efezie – na który i posłów Papieskich przypuścić niechcieli – a Flawiana Carogrodzkiego Patriarchę, w którym się jako w świętym barzo Leo Papież kochał, umorzyli i jako męczennika zabili – i Katolickim kościołom wielkie bezprawia czynili. Cesarz Teodozjus wtóry bronić im tego, tak jako był winien, zaniechawał – a Papież wszelkim się obyczajem starał o naprawę Kościoła, która iż bez Synodu powszechnego być nie mogła, częstymi posły i listy upominał Cesarza, aby nic nowego nie dopuszczał, ażby się Biskupi ze wszystkiego świata zjachali. Ale nic nie czyniąc Cesarz, rychło umarł – a onemu lepszemu Marcjanowi ustąpił. ¹¹Ten się z serca prawego za upominaniem Leona postarał, iż się on wielki 630. Biskupów poczet w Kalcedonie zgromadził. Na który posłał Leo ś. presydenty swoje, Paschasyna i Lucencjusa Biskupy, Bonifacjusa i Bazyliusa kapłany, którzy tam pierwsze jego miejsce zasiedli. Na tym świętym zborze, gdy ojcowie święci trudną rzecz barzo z tajemnic wiary naszej, około wyznania natur dwu a jednej persony w zbawicielu Panie naszym, rozbierali, a nie mogli się wyprawić z onych trudności i chytrości Nestoriańskich i Eutychiańskich, czytany im był list i wyznanie wiary Leona Papieża,¹² który pisał do Flawiana Carogrodzkiego Patriarchy – który usłyszawszy, wszyscy one słowa pamiętne krzyknęli: Piotr w Leonie mówi – to jest wiara Katolicka, to jest wyznanie Apostolskie – wszyscy tak jako Leo wierzym – wszyscy tak jako przenaświętszy i powszechny abo Ekumenikus Patriarcha wyznał, trzymamy – tam i stolicę Rzymską, głową wszytkich kościołów zowią – i potomkiem go Piotra ś. być znają.
   ¹³Ten list papieski do Flawiana¹⁴ barzo jest zawołany i wzięty u wszytkiego świata – bo się na nim wszytek Kościół jako na opoce Piotrowej wsparł – który z natchnienia Ducha ś. z wielkim nabożeństwem ś. Leo pisał – i nim go posłać miał, włożył go na ołtarz Piotra ś. i czterdzieści dni poszcząc, modlił się pilnie, aby ś. Piotr poprawił w nim tego coby było potrzeba – a nie dopuszczał na niegodnego potomka swego żadnej omylności, w tak rzeczy trudnej a skrytej, a Kościołowi Bożemu do uspokojenia potrzebnej. I miał objawienie iż się wszytko dobrze napisało, co Duch ś. w Biskupach zgodnie pokazał, gdy słysząc ten list, jako się rzekło, zawołał:¹⁵ Piotr przez Leona przemówił. Na końcu tego Synodu, Anatolius Carogrodzki Patriarcha wzruszony próżnej czci pragnieniem, prosił ojców onych, aby mu wtórego zboru dekret umorzony, i który mocy żadnej nie miał, ożywili – a jego Carogrodzką stolicę po Rzymskiej, pierwszą nad Antiocheńską i Aleksandryjską i Hierozolimską przełożyli. Zastawili się o to posłowie Papiescy mówiąc: my tego w poruczeniu nie mamy – jeśli to sobie Biskupowie Carogrodzcy na wtórym zborze zjednali, a czegoż się teraz tu domagają? A jeśli on pierwszy dekret bez przyzwolenia stolice Apostolskiej nie ważył, a czemu rzeczy nowe i niedopuszczone wnoszą? ¹⁶I gdy ojcowie oni 630. o potwierdzenie tego co postanowili, Leona i stolice Apostolskiej prosili – odpisując im,¹⁷ wszytko co się wyznania wiary dotykało, potwierdził, ale na podniesienie Carogrodzkiego Patriarchy nad inne wschodne, nigdy zezwolić niechciał – mieniąc iż się to przeciw rządowi kościelnemu na Niceńskim Synodzie utwierdzonemu dzieje, i zstaje się tym krzywda innym stolicom od Apostołów uczczonym, Aleksandryjskiej, Antiocheńskiej i Hierozolimskiej.
   ¹⁸Potym Anatolius przyczyny Cesarza Marcjana i żony jego Pulcheriej do Leona ś. o toż używał – ale jaką odprawę wszytkim dał, i jako Anatoliusa zgromił, z pisania i listów jego pozna kto chce.¹⁹ Zgromiony i ukrócony Anatolius, przestał onej próżnej myśli i nadętości, a przepraszając ś. Leona, wyznał iż się rzeczy niesłusznej domagał – a napotym Papieżowi i stolicy Rzymskiej posłuszeństwo czynił, i około kapłanów kościoła carogrodzkiego we wszytkim się Leona ś. dokładał, jako się z pisma Papieskiego do niego pokazuje.²⁰ Tak Leo mądrze i z wielką powagą Kościoły wszytkiego świata i wschodne sprawował. ²¹A iż dalekość kraju potrzebowała – aby papież miał w Grecjej namiestnika, któremuby dozór Kościołów wschodnych zlecił – na to miał ś. Leo w liście swym Biskupa Tessalonickiego Anastazjusa, do którego tak pisze: Jako przodkowie moi, przodkom miłości waszej – tak ja naśladując ich, zleciłem ci miejsce moje, abyś to staranie, któreśmy wszytkim kościołom z postanowienia Boskiego winni są, na wzór cichości naszej, czynił i nas w tym podpierał – kościołom od stolice Apostolskiej dalekim obecność nawiedzenia naszego dając – bo łacniej tobie bliższym będąc poznać, co się za twoją pilną pracą uspokoić, a co się na rozsądek nasz zachować ma – i daje mu nauki do czynienia rządu w duchownym kościelnym stanie.
   Jeszcze go i drugim tyrannem P. Bóg nawiedził. Genserykus król Wandalski z Afryki z wojskiem wielkim od Eudoksjej Cesarzowej wezwany zabiwszy Maksyma, Włoską ziemię pustoszył – i gdy pod Rzym przyszedł, ubłagany od ś. Leona na tym przestał, iż ogniem i mieczem Rzymu psować, i krwie roźlewać, i zelżywości płci białej czynić nie miał. I tak Rzym i kościoły z majętności złupiwszy wyjachał. Na naprawę miasta kościołów, i pociechę ludzi zubożonych wszytko czynił Leo ś. co miłość ku Bogu i bliźniemu kazała. Raz się długo modlił u Piotra ś. grobu, w poście i w gorącym serdecznem wołaniu – prosząc aby mu ś. Piotr oznajmił, jeśli są grzechy jego odpuszczone – i miał taką odpowiedź od Piotra ś. Modliłem się, powiada, za cię Panu, i odpuścił grzechy twoje – ²²tylko go jeszcze sam proś, abyć to odpuścił, iżeś urzędy kapłańskie niegodnym, rychło na nie nad prawo Apostolskie ręce kładąc, dawał. A Leo ś. we dwój nasób modlitew i postów przyczynił, tak długo do Pana Boga w skruszonym sercu wołając, aż zupełną odniósł pociechę – a tym więcej dobrymi i miłosiernymi uczynkami łaski sobie Boskiej przyczyniał – wiele kościołów, szpitali i klasztorów pobudował – w Prosperze Akwitańskim człowieku uczonym i świętym, także w Paulinie Nolańskim i w Mamerku Wieneńskim, i w innych ludziach żywotem i nauką sławnych wielce się kochał – i towarzyskie z nimi żył. Dwadzieścia lat i jedno na Papiestwie siedząc, świętą śmiercią święty żywot zapieczętował – długowieczny już i barzo stary a pełny dobrych uczynków będąc, na cześć Bogu i królowi nad królmi – którego jest panowanie Ojca, Syna, i Ducha świętego na wiek wieków. Amen.

Szerzej o jego dziejach w Rocznych dziejach czytać możesz.

Nauka ś. Leona Papieża pierwszego,
kacerstwom dzisiejszym przeciwna.

   Tak święty, tak u świata wszytkiego wsławiony, i od Synodu Kalcedońskiego uczczony, i słusznie wielkim nazwany, słuchajmy jako uczył – a jeśli się z tymi nowemi dzisiejszymi Kościołowi Rzymskiemu przeciwnymi ministrami zgadzał.
   1. ²³Trójce ś. nieodmienny był kaznodzieja – co po wszytkich księgach swych świadczy, a zwłaszcza Sermone secundo de Pentecoste.
   2. ²⁴O dwu rozdzielnych naturach w Chrystusie Boskiej i ludzkiej, w jednej personie Syna Bożego, Boga od wieku jednego, z Ojcem i z Duchem ś. złączonych, i zjednoczonych, wszędzie uczy – a zwłaszcza Epist. 10 do Flawiana Carogrodzkiego Patriarchy, gdzie i Nestoriusza, i Eutychesa, i Apolinara, i inne heretyki potępia. Na którym jego wyznaniu, jako na Piotra świętego wierze, wszytek kościół i zbór Kalcedoński przestał.
   3. ²⁵O chrzcie dziatek mówi, Epist. 37 ad Leonem Ravennatem. Dziatki pojmane, o których pewnego świadectwa nie masz, aby w pieluchach chrzczone były, bez wątpienia chrzcić potrzeba.
   4. ²⁶O bierzmowaniu w tymże liście cap. 2. mówi: iż ci którzy od heretyków chrzczeni są, znowu chrzczeni być nie mają – jedno to co się u heretyków opuszcza, dołożyć się na nich ma – a przez Biskupich rąk kładzienie, niechaj moc Ducha ś. biorą.
   5. ²⁷O prawdziwym ciele i krwi Chrystusowej w Sakramencie, tak mówi Serm. 6. de ieiunio septimi mensis. Tak się stołu świętego uczestnicy zstawać macie, jakobyście namniej nic o prawdzie ciała Chrystusowego i krwie, wątpienia nie mieli – bo to usty bierzecie, co wiarą wierzycie – i próżno ci, Amen, odpowiadają, którzy przeciw temu co biorą, mówić śmieją. Któremi słowy na utwierdzenie tego, iż w Sakramencie jest prawdziwe ciało Boże, to mówi, iż nie tylo duszą ale i ciałem, ciała Chrystusowego pożywamy. A ktemu, iż podając kapłan Sakrament przenaświętszy, tak mówił: Ciało Pana naszego Jezusa – a przyjmując odpowiadał: Amen – znać iżby próżno mówił Amen, gdyby tam obecnego i prawdziwego ciała Chrystusowego nie było. I na drugim miejscu Epist. 23. ad Clerum & plebem Constantinopolitanam tak mówi: Gdzie się ci w jakich ciemnościach chowali (na heretyki pisząc) iż tego nie słyszeli ani czytali, co i dzieci jednostajnie wyznawają, iż w Sakramencie jest prawdziwe ciało i krew Chrystusowa. Bo na onej tajemnej i duchownej wieczerzy, to się daje, to się bierze, iż biorąc moc z niebieskiego pokarmu, w ciało się tego, który się ciałem naszym zstał, obracamy.
   6. ²⁸O Mszej i ofierze, tak mówi Epist. 81. ad Dioscoridem Alexand. Episc. Chcę abyście i to chowali, gdy lud wielki w święta przychodzi, a zmieścić się w jednym kościele nie może, aby ofiara była powtórzona, żeby i ci co później przyszli na swym nabożeństwie szkody nie mieli – słuszna i pobożna rzecz jest – ilekroć się nowego ludu do kościoła najdzie, aby tylekroć ofiara była ofiarowana – bo inaczej ludziomby się uwlokło, gdyby tylo jedna Msza wedle obyczaju była.
   7. ²⁹O spowiedzi do ucha kapłańskiego tak mówi, Epist. 80 ad Episcopos per Campaniam. Dosyć iż się tylo tajemną spowiedzią grzechy przed kapłanem otwarzają – bo aczkolwiek chwalebna to zupełność wiary, kto się dla bojaźni Bożej przed wszemi ludźmi grzechu swego wyznawać nie wstydzi – wszakże nie u wszytkich takie są grzechy, aby się z nimi pokuty żądający otworzyć wszytkim śmieli – przetoż tak zły obyczaj niech będzie oddalon – aby się ludzie od pokuty i lekarstwa, dla wstydu, nie odrażali, i swych grzechów nieprzyjaciołom, abo urzędnikom, którzy je prawnie karać mogą, nie objawili, dosyć jest na tej spowiedzi, którą się pierwej Bogu i kapłanowi czyni.
   8. ³⁰O powściągliwości i czystości kapłańskiej tak nauczał, Epist. 84. ad Anastasium Tessalonicensem. Ci co klerykami nie są, małżeństwu i wychowaniu dziatek, niech wolnie służą – ale na doskonałość powściągliwości, i subdiakonom mieć się żon nie godzi – a jeśli je mają, niech będą jakoby ich nie mieli, a jeśli nie mają, niech tak sami zostaną. A jeśliż tego ci co na czwartym stopniu poświęcenia kościelnego, od głowy idąc, postawieni są, przestrzegać mają – daleko ci więcej, którzy na pierwszym, wtórym, i trzecim stoją, i nie ma być godnym na diakoństwo, kapłaństwo, i biskupstwo poczytany, który się od żeńskiej rozkoszy pohamować nie może. I na innym miejscu, Epist. 92. ad Rusticum Narbonensem cap. 3. Prawo powściągliwości, to jest sługom ołtarza, co i kapłanom, i Biskupom. Póki są laikowie i czytelnicy, niech żony pojmują, i dzieci wychowują – ale gdy na te stopnie przyjdą, już co się im pierwej godziło, to się im potym nie godzi.
   9. ³¹O wierze iż próżna jest bez uczynków, Sermone 5. de collectis.
   10. ³²Iż uczynki dobre Pan Bóg niebem płaci, Sermone 1. de ieiunio Pentecost. Starajmy się, powiada, abyśmy postem i czynieniem jałmużny i miłosierdzia, od zmazy grzechów wolni byli. I niżej: To co bliźniemu dajem na pomoc – to sobie chowamy na zapłatę – i indziej barzo często.
   11. ³³O wierze, iż bez miłości być może, tak mówi Sermone 4. de collectis & de eleem. Szatan, powiada, wiedząc iż się Boga przeć kto może uczynkami, a nie tylo słowy – wielom ich odjął miłość, którym wiary odjąć nie mógł.
   12. ³⁴O przyczynie Świętych często naucza, a zwłaszcza Serm. 8. de ieiunio decimi mensis. Pośćmy, powiada, śrzodę i piątek, a w sobotę zejdźmy się na Jutrznią do ś. Piotra, który modlitwy, posty, i jałmużny nasze, swoją modlitwą wspomoże, za darem Pana naszego Jezusa.
   13. ³⁵O postach cielesnych często naucza. O wielkim poście czterdziestodniowym powiada, iż jest od samych Apostołów ustawiony, Serm. 6. de Quadragesima. Toż mówi o suchych dniach na każdą ćwierć roku – Serm. 8. & 9. de ieiunio septimi mensis.
   14. ³⁶O Pietrze ś. iż był przełożonym nad wszytkimi Biskupy, mówi Sermo. 2. in Anniversario die Assumptionis ad Pontificatum. Tamże naucza – iż on w Rzymskich Biskupach wszytko dobre do tego czasu w Chrystusie sprawuje, i zabłądzić im jako na opoce postanowionym nie dopuści. Iż w Rzymie nauczał Piotr ś. i Kościół Boży fundował, i tam umarł – wszędzie tego w jego pismach pełno, a zwłaszcza na dzień świętego Piotra i Pawła.
   15. ³⁷Iż kościół Rzymski nigdy się kacerstwem nie pomazał, mówi Serm. contra hæresim Eutichetis.
   16. ³⁸Iż kościół Rzymski jest głową wszytkich kościołów po wszem świecie – tego pełno po wszytkich listach jego. A iż rządził kościoły wschodne, znaczy się z tego, iż dla sprawowania ich lepszego, Tessalonickiego Biskupa miał za swego namiestnika – toż się daje znać z listów, które pisze do Aleksandryjskiego i Carogrodzkiego Patriarchy, i innych – gdzie jako nawyższy ich Pasterz naucza, rozkazuje, sądzi, wedle potrzeby. Znał też i zbór święty Kalcedoński tę zwierzchność Kościoła Rzymskiego, gdy powszechnym Patriarchą Leona zowie – i potwierdzenia od niego prosi tego co postanowił – a nie mniej z tego się pokazuje Papieska moc, iż jedne rzeczy potwierdza, na drugie nie zezwala – to jest około podniesienia stolice Carogrodzkiej, aby miała być pierwszą po Rzymskiej – co bez przyzwolenia Papieskiego dość i zstać się nie mogło, jako się wyższej namieniło – szerzej około tego kto chce czytaj książki, którem niedawno wydał o Jedności Kościoła Bożego, w wtórej części w Rozdziale piątym.

1  XI. April. Kwietnia. Mart. R. 11. Aprilis.
2  W niebytności Papieżem obrany.
3  1 Tes 5.
4  Mężne serce z czego roście.
5  Wymowa ś. Leona.
6  Prz 28.
7  Attyla biczem Bożym zwany jako jest od Leona zwyciężony.
8  Z bocianów wziął godło Attylas.
9  Piotr ś. i Paweł Attylę przestraszył.
10  Eutyches heretyk dwie naturze Chrystusowe w jednę mieszający.
11  Kalcedoński Zbór 630. ojców.
12  Epist. 10. Actio. 2.
13  List wyznania wiary przeciw heretykom na ołtarzu ś. Piotra położony.
14  Actio. 2. & 3.
15  Actio. 16. Conc. Chalcedon.
16  O potwierdzenie Papieża zbór Kalcedoński prosił.
17  Acti. 3. Leo Epist. 61.
18  Czytaj o tym książki pisane o jedności kościelnej do Greków i Rusi wydane w Wilnie roku Pańskiego – 1577.
19  Epist. 53. 54. 55.
20  Epist. 71. Ad Anatolium Constan. ep. 84.
21  Papieżowie na sprawowanie kościołów wschodnych namiestnika swego w Tessalonice mieli.
22  Dawanie urzędów Kościelnych niegodnym, patrz jako straszliwe.
23  1. O ś. Trójcy.
24  2. O dwu naturach a jednej personie w Chrystusie Panie naszym.
25  3. O Chrzcie dziatek.
26  4. O Bierzmowaniu.
27  5. W Sakramencie jest prawdziwe ciało Boże.
28  6. O Mszej ś. i ofierze.
29  7. O spowiedzi do ucha kapłańskiego.
30  8. O czystości kapłańskiej.
31  9. Wiara nic nie jest bez uczynków.
32  10. Uczynki usprawiedliwiają.
33  11. Wiara bez miłości być może.
34  12. Przyczyna Świętych.
35  13. O postach.
36  14. O Pietrze świętym.
37  15. Kościół Rzymski kacerstwem się nigdy nie pomazał.
38  16. Kościół Rzymski głowa wszystkich kościołów.

Źródło:
Ks. Piotr Skarga, Żywoty Świętych Stárego y Nowego Zakonu, ná káʒ̇dy dzień przez cáły rok, Kraków 1605, pomocniczo: Kraków 1598
Transkrypcja typu „B”: Jakub Szukalski

⋘ + ⋙