(17) Żywoty Świętych: Hilary z Poitiers

Hilariusza ś. żywot,

wypisany od ś. Hieronyma, Adona, i inych,

i po wielkiej części w Rocznych dziejach Baroniusza.

Żył około roku Pańskiego, 360. Umarł roku Pańskiego 369.¹

   ²Hilarius Biskup Piktawa miasta Francuskiego, będąc rodu uczciwego, i nauką wielką i pisaniem sławny, w małżeństwie tak żył, jako który zakonnik. ³Miłując ubóstwo Chrześciańskie, dostatku swego, w którym był wychowan, zapomniawszy – nad siłę i zwyczaj swój, robił i orał rolą ręką swoją na ubogie – aby im potu swego udzielać mógł – taką jałmużnę miłą sobie i ucieszną przed Bogiem poczytał. Darów też Boskich w nauce i rozumie nie zaniechywając, uczeniem i napominaniem bliźnim służył, na niczyj się stan i wielkość nie oglądając. ⁴Będąc świeckim, tak się towarzystwem heretyckim brzydził, iż nie tylo z nimi nigdy jeść ani pić, ale i pozdrawiać ich nie chciał.

   Potym gdy mu żona umarła, był na Biskupstwo Piktawskie wezwany – ⁵na którym wielce się pobożnie zachowując, i wiary ś. przeciw Arianom, którzy Bóstwu i przedwieczności Syna Bożego uwłóczyli, i Trójcę Ś. bluźnili, broniąc – inne zwiedzione Biskupy, którzy się pogróżek Cesarza Konstantego bali, na się obórzył – ⁶tak iż za zdradą Saturniana Arelateńskiego Biskupa, na Synodzie Pitereńskim wywołanym z ziemie, uciekać z gardłem musiał do Frygiej – gdzie mu na wygnanie miejsce naznaczone było. Bo na ten czas Katolicy, zwłaszcza biskupi i kapłani, o wyznanie Trójce Ś. i Bóstwa Chrystusowego, z majętności, gardła i sławy, w Ariańskim prześladowaniu nastawiać musieli. Tam na wygnaniu będąc, świątobliwością żywota swego tak się wsławił, iż go obywatele o wskrzeszenie umarłego prosić śmieli. ⁷I zjednał to u Boga mąż święty, że im go żywego stawił. Tamże dobrze, i na cześć Bożą, onego czasu wywołania swego, używając – znaczne one i wielkiej nauki pełne, a barzo Kościołowi Bożemu pożyteczne, przeciw Arianom księgi napisał,⁸ o Ś. Trójcy, które temuż Cesarzowi, który go wygnał, ofiarował – w nich dowodnie pokazując,⁹ iż Syn jest jednoistotny Ojcu – a iż Boga w Trójcy jedynego, słusznie wedle prawdy Katolickiej i Pisma ś. wyznawa Kościół ś. Apostolski.

   A będąc na onym wygnaniu we Frygiej, na Synod do Selewcjej, które miasto jest w Isauriej, z inemi Biskupy, za rozkazaniem Cesarza Konstancjusa Arianina, zawieziony był. Na którym, Ariańskim Biskupom mocnie się sprzeciwił, fałsze ich rozbijając.¹⁰ I po Synodzie do Cesarza posłem się uczynił, wrócenia się na wygnanie od niego nie bojąc, i prosił go w Carogrodzie aby mu dysputacjej z Ariany dozwolił. Czego gdy nie uprosił – pismem troim, wolnym barzo i ostrym językiem grzechy i niewierność pana onego karał. Zowie go Antychrystem i gorszym niżli był Nero i Decjus i Maksymianus, i inni pogańscy okrutnicy. Podziwienia wielkiego rzecz godna, gdy w ten czas, ine Katoliki Biskupy, i swoje niektóre sobie przeciwne Ariany wyświecał i trapił – ¹¹Hilariusza o one słowa nie tylo nie wygnał – ale go, za radą swoich Arianów, którzy się jego nauki i mocy w nim Boskiej bali, do Piktawu, na jego Biskupstwo przywrócił.

   Z wielką go radością wszytka Gallia, a zwłaszcza Katolicy przywitali – iż się do nich wedle słów Hieronyma ś. jako z wygranej wojny nad Heretyki wracał.¹² I będąc długo na onym Biskupstwie, prawie wszytkę Francją oczyścił – i od Ariańskiego błędu, nauką, pisaniem, i pracą, a niebezpieczeństwem swoim w rozmaitych z heretyki wojnach wyswobodził. Pisma jego ś. Hieronym tak chwali, iż o jego prawej i Katolickiej nauce, we wszytkim czytelnika ubezpiecza. ¹³Z nich Augustyn ś. przeciw heretykom Pelagianom świadectwa brał, i jego pismem nauki Katolickiej bronił. ¹⁴Ś. Hilarego uczniem był on nasz wielki ś. Marcin Biskup Turoński, który wysoką świątobliwością swoją, mistrzowi swemu sławy przyczynił – iż się jego szkoły owoc tak wielki na nim pokazał. Umarł w Piktawie roku P. 369 – uspokoiwszy Kościół swój, i prawie wszytkę Francją od Ariańskich jadów wyzwoliwszy. Wielkimi cudy i po śmierci Pan Bóg go wsławił – które Fortunatus we 200. lat po nim na toż Biskupstwo wstępujący, szeroce wypisał.

Nauka ś. Hilariusza o niektórych artykułach,

na które kacerstwa dzisiejsze biją.

   Iż jest zacny i wzięty Doktor kościelny, którego Augustyn ś. na podparcie nauki Kościelnej używał – godziło się tu przytoczyć, jako on uczył i trzymał, tak dawnym i starym, i tak świętym będąc. Abyś poznał, wierny Czytelniku, iż Kościół ś. Rzymski starodawną Apostolską, utartą, i od świętych ojców podaną naukę trzyma. A żebyś się umiał od tych nowych, niestwornych, i swowolnością życia rozpustnego pomazanych nauk, uwiarować.

   ¹⁵Naprzód, wyznania Trójce Ś. i przedwieczności Syna Bożego, i jednoistności Jego z Ojcem, mocnie bronił, i o tym księgi de Trinitate napisał libros 12. I dla tej nauki, wygnanie i wielkie od Arianów prześladowanie cierpiał.

   ¹⁶O pochodzeniu Ducha Ś. od Syna, tak jako i od Ojca, twierdzi lib. 2. & 8. de Trinitate. Mieniąc – iż Duchowi Ś. Pochodzić od Ojca, i brać od Syna, jedna rzecz jest. Bo wszytko co jest Ojcowskiego, toż ma i Syn.

   ¹⁷O przenachwalebniejszym Sakramencie tak trzymał, iż w nim jest żywe i przyrodzone ciało Pana i Boga naszego Jezusa Chrystusa – a pożywając Go, prawie i przyrodzenno, i rzeczywiście Go pożywamy, acz pod zakryciem i osobami. Bo tak mówi lib. 8. de Trinitate. Jeśli prawdziwe słowo zstało się ciałem – i my prawdziwe słowo ciało, w potrawie Pańskiej przyjmujemy. Ten przyrodzenno w nas mieszka,¹⁸ który przyrodzenie ciała naszego nierozdzielnie, zstawszy się człowiekiem na się przyjął – i przyrodzonego ciała swojego, na przyrodzenie wieczności pod tajemnicą nam udziela, i z ciałem je naszym złącza. I tak jesteśmy jedno. Bo i w Chrystusie Ociec jest, i Chrystus jest w nas. I na drugim miejscu, w tychże księgach: O prawdzie, powiada, ciała i krwie (Chrystusowej w Sakramencie) wątpienia żadnego nie masz. Bo wedle słów i świadectwa Pańskiego, i wedle wiary naszej, prawdziwe ciało jest, i prawdziwa krew jest – gdy to bierzem, to się zstaje iż my jesteśmy w Chrystusie a Chrystus w nas. Izali to prawda nie jest? Niech jemu to nieprawdą będzie, który sobie Chrystusa Jezusa, za prawdziwego Boga nie ma. Jest On w nas przez ciało, i my jesteśmy w Nim i z Nim – to co jesteśmy, w Bogu jesteśmy.

   ¹⁹O Pietrze ś. trzymał, iż jest fundamentem i opoką Kościelną. Bo in Matth. Can. 16. tak mówi, do ś. Piotra rzecz czyniąc: O szczęśliwy fundamencie kościelny, takim nowym nazwiskiem, i godna opoko takiego budowania, która piekielne prawo, i brany jego, i wszytkie zamki jego kruszysz. Toż twierdzi na Psalm 131.²⁰ – iż Piotr ś. jest pierwszy wyznawca Syna Bożego – fundament kościelny, wrotny królestwa Bożego niebieskiego, i w ziemskim sądzie niebieski sędzia. Toż mówi na Psalm 143.²¹

   ²²O mocy tegoż Piotra ś. tak naucza in Matth. canone 16. – O błgosławiony wrotny niebieski, na którego wolą, klucze do wiecznych pałaców dane są – którego ziemski sąd, uprzedza on niebieski, iż to co on zwiąże abo rozwiąże na ziemi, tęż ma moc na niebie.

   ²³O przyczynie Świętych i wzywaniu ich, tak naucza na Psalm 124.²⁴ – gdzie Dawid ś. Mówi: Góry około miasta Bożego, a Pan w okolicy ludu swego – wykłada góry być Święte Boże, już w Panie zaśnione, i Anioły Boże, z których miasto, to jest Kościół Boży obronę ma – gdy tak mówi: Nie schodzi tym, którzy stać chcą na straży Świętych, i na obronie Aniołów – bo mówi: Góry około Niego, i Pan w okolicy ludu swego. I niżej: A żebyśmy nie rozumieli, aby nam mała była pomoc z Apostołów, abo z Patriarchów i Proroków, abo raczej z Aniołów, którzy Kościół strażą obtoczyli – przydano jest, iż Pan w okolicy ludu swego, ninie i na wieki. I na Psalm 129.²⁵ mówi: Są duchowie, na posługę posłani tych, którzy biorą dziedzictwo zbawienia – acz Pan Bóg wszytko wie co czynim, ale dla krewkości naszej, żebyśmy mogli i uprosić, i zasłużyć – potrzebujem duchownej przyczyny i posługi ich.

   ²⁶O wolności władzej wolej naszej, na Psalm wtóry tak mówi: Każdemu z nas, powiada, dał Pan Bóg wolność w żywocie i w zmysłach, żadnej niewolej na oboje nie kładąc – aby nikogoż z przyrodzenia złego abo dobrego, zakon nie niewolił. Ten który nas na dobrowolne używanie błogosławieństwa swego stworzył, wysługę nam i pomnożenie w niewinności i w uczciwości żywota postanowił. A coby za zapłaty i czci, zniewolona dobroć była godna – gdyby złym być prze zniewolenie takie nikt nie mógł? A tak dobrym być na wolą dano, żeby dobroć zapłaty nabywała z wolności.

   ²⁷O wytłumaczeniu Pisma Ś. in Psal. 133. tak mówi: Nowi tłumacze niech mówią co chcą – my na starodawnym i wziętym przekładaniu Pisma przestawać mamy.

   ²⁸O wykładaniu Pisma Ś. tak uczył lib. 2. de Trin. – iż go nie każdy wedle głowy swej wykładać ma. Bo na tym, powiada, jest heretyctwo, gdy kto w rozumieniu Pisma pobłądzi – i nie Pismo, ale wykład Pisma kacerstwo rodzi.

   ²⁹O heretykach tak trzymał, iż Pismo za sobą, ale źle rozumiane przywodzą, lib. 2. ad Const. August. tak mówi: ³⁰Pomni iż żadnego heretyka nie masz, któryby tak nie kłamał, iż jego bluźnierstwo z Pisma wzięte jest. Stąd Marcellus słowo Boże czytając, o słowie Bożym nic niewie. ³¹Także Fotinus, &c. – wszyscy Pismo bez rozumienia w uściech mają, i wiary bez wiary uczą. A Pismo nie w czytaniu, ale w rozumieniu – nie w odstąpieniu, ale raczej w miłości jest.

1  XIIII. Ianuar. Stycznia. Mart. R. 13. Ianuar.

2  W małżeństwie żył ś. Hilarius jako zakonnik.

3  Orał rolą dla ubogich, aby z potu swego jałmużnę czynił.

4  Brzydzenie towarzystwa heretyckiego.

5  Z Ariany walczył ś.

6  Wygnanie ś. Hilarego.

7  Wskrzesił umarłego.

8  Hiero. de scriptoribus Eccl.

9  Gre. Tur. de gloria Confes. cap. 2.

10  Baron. in anno 360.

11  Przywrócony na Biskupstwo ś. Hilar.

12  Epist. ad Letam.

13  Augustyn ś. przeciw heretykom świadectwa ś. Hilarego używał.

14  Ś. Marcin uczeń ś. Hilarego.

15  1. O przedwieczności Syna Bożego.

16  2. O pochodzeniu Ducha Ś. i od Syna.

17  3. O prawdziwym ciele Bożym w Sakramencie.

18  Naturaliter.

19  4. O Piotrze ś. – zwierzchności jest opoką i fundamentem Kościoła Bożego.

20  Tj. Ps 132(131). Przyp. J.Sz.

21  Tj. Ps 144(143). Przyp. J.Sz.

22  5. O mocy ś. Piotra.

23  6. O przyczynie i wzywaniu śś.

24  Tj. Ps 125(124). Przyp. J.Sz.

25  Tj. Ps 130(129). Przyp. J.Sz.

26  7. O wolności wolej naszej.

27  8. O przekładaniu Pisma Ś.

28  9. O rozumieniu Pisma.

29  10. O heretykach.

30  Każdy heretyk z Pisma się broni.

31  Heretycy wiary nie mają.

Źródło:

Ks. Piotr Skarga, Żywoty Świętych Stárego y Nowego Zakonu, ná káʒ̇dy dzień przez cáły rok, Kraków 1605, pomocniczo: Kraków 1598

Transkrypcja typu „B”: Jakub Szukalski

Por. Spis świętych.

⋘ + ⋙