Engaddi

   Hebrajskie En-gedi, greckie Engaddi, Engadde, Engadi, Engadai, Engada, miasto w południowej Palestynie, nad zachodnim brzegiem Morza Martwego, nieopodal pustyni o tej samej nazwie. Za czasów Jozuego przeszło do pokolenia Judy (Joz 15,62). Tam też krył się Dawid przed pościgiem Saula. Znajduje się ok. 56 km na południowy wschód od Jerozolimy.¹ Jest oazą słynącą niegdyś z winnic (Pnp 1,14), balsamu i palm, skąd wedle tradycji wzięła się jego dawniejsza nazwa Chaseson (Chasason) lub Chaseson-Tamar (Vulg. Asason thamar), tj. odłamek palmy albo nacięcie na palmie, żwirowe zbocze góry z palmami (2 Krn 20,2; por. Rdz 14,7).² Za czasów św. Hieronima Engaddi było jeszcze przewspaniałą wsią (vicus praegrandis), nazywaną również świętą (sacra). W swojej długiej historii Engaddi pełniło rolę miejsca kultu, placówki wojskowej oraz ośrodka handlowego. Za czasów wojen krzyżowych leżało w ruinach. Około roku 1806 rozpoczęto tu badania archeologiczne. W rejonie tym odkryto kilka twierdz pochodzących z okresu królestwa. Jedna z nich znajdowała się u źródła, inna na szczycie wzgórza, skąd widać było podróżujących w promieniu wielu kilometrów. W Engaddi odkryto również pozostałości budynków z epoki żelaza i okresu bizantyjskiego; a także trochę pozostałości zabudowań z czasu Drugiej Świątyni (ok. 530-70 r. prz. n. Chr.).
   Jest tam synagoga z okresu Bizancjum, mury z kamieni polnych, skorupy, warstwa popiołu. Na miejscu odkryto także pozostałości kilku zabudowań, które nazwano Budynkiem Zukim, Budynkiem z Otoczaków (z Zachodnim Mieszkaniem) i Budynkiem Północnym. Budynki zbudowane są na podstawach prostokątnych, przeważnie z kamieni polnych. Niektóre z nich posiadają podwórza, piekarniki i piece. Obecność piekarników i pieców świadczy o długotrwałym użytkowaniu. W okolicy znaleziono ponadto silos, roztrzaskane naczynia gliniane, urządzenie o niejasnym przeznaczeniu (pod podłogą Zachodniego Mieszkania), dwa wąskie kanały odpływowe (pod Budynkiem Północnym), sprzęt domowy i kuchenny, słoje, dzbany, dzbanki ze zniekształconymi uchwytami, miski (niektóre stożkowe), kilka całych naczyń, kotły do gotowania (niektóre z kamiennymi pokrywami), kilka dziobków lamp herodiańskich (jedna lampa w całości), szara lampa, naczynia wapienne, kubki, kilka prostokątnych basenów, waga, pozostałości palonego drewna (palmy, tamaryszek, głożyna i drzewo z przywozu), duże żelazne gwoździe od drzwi, liczne skupiska gwoździ wraz ze spalonym drewnem, żelazne ostrza noży, kawałek ostrza piły, krople i większe ślady topionego ołowiu (prawdopodobnie pozostałości pożaru), gwoździe z brązu, brązowy uchwyt rzymskiego garnka, monety z brązu (połowa z nich z czasu panowania Aleksandra Jannaja, króla i arcykapłana Judei, tj. II/I w. prz. n. Chr.), kilka helleńskich monet i monet srebrnych, w tym tyryjski szekel i monety nabatejskie.
   Miejsce stanowi pojedyncze stratum i przedstawia jeden okres. Według ostatnich znalezisk osada mogła działać od VII w. prz. n. Chr. do VI w. po n. Chr.

Przypisy:
1  Według trasy dla pieszych wyznaczonej przez internetową mapę Google odległość ta wynosi 74,6 km.
2  Położenie Chaseson-Tamar nie jest znane, chociaż niektórzy badacze umieszczają je w pobliżu południowego krańca Morza Martwego, w El-Hasasa, między Engaddi a Betlejem. Oaza Engaddi znajduje się poniżej Morza Martwego w odległości ok. 56 km na południowy wschód od Jerozolimy. Zasilana stałym źródłem, jest oazą życia i barw pośród jałowego krajobrazu.

Bibliografia:
Gideon Hadas, 'En Gedi w: Hadashot Arkheologiyot: Excavations and Surveys in Israel, t. 118, wydanie elektroniczne, 2006.
Encyklopedja Kościelna (podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego), t. V, Warszawa 1874, s. 34.
Podręczna encyklopedya Kościelna, t. IX-X, Warszawa 1906, s. 414.