(26) Żywoty Świętych: Anastazy Pers

Męczeństwo i żywot Ś. Anastazego Persjanina,

pisany przez Symeona Metafrasta.

Cierpiał około roku Pańskiego, 610. Umęczon roku Pańskiego, 627.¹

   Gdy on krzyż i drzewo, na którym wisiało odkupienie nasze, od króla perskiego Kozdrasa pojmane – wielkim postrachem Persjany, i wszytko państwo ich przestraszyło – tak iż wszyscy niewierni Boga się Chrześciańskiego bali, mówiąc: Bóg Chrześciański na Persją idzie – ²szerzyła się sława śmierci, żywota i cudów Pana naszego Zbawiciela, miedzy Persjany – i niektórym światłość wiary naszej w sercu świecić i k sobie je pociągać poczęła. Tak iż nie bez wielkiego pożytku, rozsławienia czci Chrześciańskiej, ono drzewo święte tam przemieszkiwało. Miedzy inemi pożytek jego był, ten chwalebny męczennik Anastazjus – który będąc synem jednego Maga, abo czarnoksiężnika, dobrze w rzemięśle ojcowskim ćwiczonym – gdy usłyszał o krzyżu, wzbudziło się serce jego, i ogniem Ducha Ś. zapaliło – iż się barzo pilnie on młodzieniec pytać począł, coby to był za krzyż? A gdy mu powiadano, iż to drzewo jest na którym Bóg Chrześciański umarł – pytał się, dla czegoby umarł, skąd przyszedł, jako w śmierci został? I jednego z drugiego dowiadując się, skarb już sobie wiary świętej zbierał. A służąc żołnierską już młodzieńcem, z wojskiem Perskim aż do Kalcedonu zaszedł. Skąd gdy Persy Heraklius Cesarz poraził, iż nazad musieli – on miedzy Chrześciany został w Hierapolu, i tam się u jednego złotnika rzemięsła uczył – woląc miedzy Chrześciany rzemieśnikiem być, niżli się do bogatego ojca, i domu, w którym służba czartowska, i grzechy kwitnęły, wrócić. Tak mu był Chrystusów krzyż zasmakował, iż go chciał uczestnikiem być. ³Tam miedzy Chrześciany mieszkając, do chrztu świętego przyszedł – i wziął imię Anastazjus, będąc pierwej zwany Magundat.

   Postępując dalej w cnotach Chrześciańskich, gdy ociec jego chrzesny Heliasz kapłan, po ośmdziesiątym dniu, w którym się już godziło nowochrzczonym wychodzić, spytał go, jakoby stan swój wieść chciał? Powiedział, iż zakonnym być, a dla Pana swego, wieczne ubóstwo i ciasny żywot wieść miał wolą. Na co rad przyzwolił Heliasz, znając go już (jako mówią) po skórze, iż się do doskonałego stanu i do wielkiej służby Bożej miał. ⁴I zalecił go nie daleko od Jeruzalem do klasztoru ś. Anastazego, także jako i on nazwanego. Gdy się barzo dobrze zachował, i w domowych posługach, około kuchniej, i ogrodu, i w duchownych nabożeństwach – ⁵nauczywszy się Greckiego języka, w czytaniu żywotów świętych barzo się kochał, a na to rad uszy podnosił – a zwłaszcza gdy czytał męczenników świętych wojny i cierpliwości, już w sercu ich się cnocie dziwując, takiego ich szczęścia uczestnikiem być pragnął. ⁶Tak iż nic więcej, jedno one żywoty męczenników, nie czytał. Skusił go potym czart, domowe jemu dobre mienie, i ono ojcowskie czarnoksięskie rzemiosło, na pamięć przywodząc, a myśl jego targając. Lecz za radą swoich w duchu mistrzów, wszytkie czartowskie sieci potargał. I przez siedm lat w onym klasztorze wielki sobie skarb cnót świętych Chrześciańskich i doskonałych zebrał.

   ⁷Po siedmi leciech, w nocy śpiąc takie miał widzenie – zdał się być na jednej wysokiej górze, i przyszedł do niego niejaki mąż, podając mu kusz wina, złotem i drogimi kamieńmi oprawiony, mówiąc: Pij – i wziął, i wypił, i uczuł jakąś dziwną słodkość, i pociechę niewypowiedzianą – i zrozumiał jeszcze śpiąc, iż ten napój i kielich znaczył męczeński koniec, na który powołanym się być od Boga poznał. Ocknąwszy się, tedy był wielce w duchu uweselon – iż mu P. Bóg w tak pewnej nadziei doczekać dał tego, czego wielce pragnął. ⁸Potym na Jutrznią idąc w dzień Wielkonocny, spowiednika swego do Zakrystiej przyzwał, i prawie go żegnać począł z wielkim płaczem – za naukę i skarby duchowne dziękując. Tyś mnie, rzekąc, ojcze miły, z pogańskiej ciemności wyrwał, i przywiodłeś mię do tej światłości Chrześciańskiej, w której znam Pana i Boga mego Jezusa Chrystusa – tyś mnie i do naśladowania drogi tej doskonałej zakonnej przyprawił – a jam się tobie i temu świętemu towarzystwu nie tak zachował, jako wdzięcznemu takiego dobrodziejstwa przystało. Wiele grzechów moich miedzy wami popełnionych znosiliście w miłości – wydziękować się Bogu za tę łaskę nie mogę. A iż czas mój przychodzi, iż się rozdzielić z wami ciałem mam – proszę błogosław mi, a grzechów moich zapomni. A ten się mistrz jego zdziwi: i czemuż mię żegnasz, rzecze, a gdzie iść masz? A on mu z wielkim a gorącym wzdychaniem sen powie – i dołoży, iż już pewnie umrzeć miał, abo przyrodzoną śmiercią, abo inaczej – a nie śmiał dołożyć o męczeńskiej nadziei i oczekawaniu onej korony, aby mu jako myśli nie rozerwał. On go cieszył uprzejmie, nie każąc mu o tym myślić. Jutrznią potym śpiewali, i tego dnia Anastazjus nachwalebniejszą się świątością opatrzył.

   ⁹A mało śpiąc przyszłej nocy, niewiedząc jako miał oną chuć do męczeństwa ugasić, a słodkości wina onego, którego był w widzeniu skosztował, użyć – potajemnie z klasztora poszedł – nic zsobą, okrom szat w których chodził, nie biorąc. Wyszedszy, bieżał miedzy Persjany – i widząc niektóre Magi abo burtniki próżnościam onym i diabelskim zabobonom służące – karać ich począł, powiadając, żem ja też był także w tych błędach, a oświecony Duchem Chrystusowym jestem – i znam Boga jednego, i Syna Jego Jezusa Chrystusa, a temi się diabelskiemi kuglarstwy i omamieniem brzydzę – i wam to radzę, abyście gniewu Bożego ujść, i żywot on bez końca mieć mogli. To mówił święty, ale na ten czas nic nie pomógł, jedno sobie koronę gotował. ¹⁰Bo oni Persowie wnet go do starosty Marzabana odnieśli, który go pojmać i w więzieniu mieć kazał. A dowiedziawszy się iż jest Persa, i rodzaj jego znając – namawiał go pilnie, aby się do ojcowskiej wiary wrócił. Ale mu stale swój umysł oznajmiał – iżby wolał tysiąc śmierci podjąć, niżliby miał prawdy poznanej odstąpić.

   ¹¹I kazał go okować, z drugim pospołu, na takąż mękę potępionym – a kamienie do muru nosić – a tym czasem do króla pisał, coby z nim czynić kazał. Widząc go tak nędznym drudzy jego sąsiedzi, którzy dom i naród jego znali – wielce się z niego urągali – i nogami gdy one ciężary nosił, popychali. A on rad dla Pana swego, naśmiewiska one i wzgardy odnosił – pomniąc, jakie też samemu Panu Jezusowi Żydowie czynili. Potym ten Marzaban gdy go baczył tak jako pierwej statecznego – bić go knutlami kazał, tak długo, ażby się Chrystusa zarzekł. ¹²Na tę mękę szedł dobrowolnie – tylo prosił aby go słudzy nie trzymali – obiecując im leżeć, i obracać się, jako i pókiby kazali. Bo dobrowolna jest, powiada, męka moja – ja dla Pana tego, w którego wierzę i krzyż Jego noszę, cierpieć tak pragnę, jako w letnim upaleniu wody, i jako jakiej wielkiej rozkoszy. A druga, żeby z niego suknią wielebnego zakonu zjęli, a w gołe ciało bili. Żebych ja tylo i ciało moje zelżywość miało – a zakon święty Chrześciański i żywot Mniski, nic w tym takim znaku zelżon nie był. Tak sobie wielce ważył nie tylo wiarę świętą i zakon – ¹³ale i znaki powołania Chrześciaństwa doskonałego. I był tak srodze zbity – a w onym okrutnym bólu, i męce, ani się ruszył, ani wołał, ani stękał. Jedno do swego Pana, dla którego cierpiał, serce i oczy podnosił – trzymany był mocno nie rękoma, ale męstwem niezwyciężonego serca swego – i przyrodzoną boleść, wolną wolą swoją w Bogu zwyciężał – a niniejszą nędzę, przyszłą nadzieją cieszył.

   Gdy widział Marzaban iż nic nie wygrał, a cierpliwości się męczennikowi przyczyniało – przestać onego bicia rozkazał, a królem mu Perskim groził – temi go pęcherzynami jakoby jakie dziecię strasząc. Napiszę, powiada, do króla, że cię gardłem karać każe. A co ja dbam, odpowiedział Anastazjus, i owszem tego pragnę. Gdy się to działo, dowiedział się on mistrz jego w klasztorze, iż jest więźniem Chrystusowym. O Boże mój jako się uradował – jako go modlitwie braterskiej zalecał, jako z nim być w więzieniu onym pragnął. A jednak na jego pociechę dwu z braciej do niego wysłali. Siedział męczennik w ciężkich okowach, do nogi drugiego o łotrostwo posadzonego, przypięty. To mu było naciężej, iż gdy w pułnocy wedle zwyczaju (którego i w tak zły czas nie opuszczał) modlitwy czynić miał, iż musiał onego towarzysza obudzić. ¹⁴Co mu się zdało przeciw miłości bliźniego spracowanego, i wtejże nędzy, którą sam czuł na sobie, aby go budzić i jego odpoczynieniu przeszkadzać miał. Przeto szyję tylo do modlitwy podnosił, a nogi nie ruszał, niechcąc mu się przykrzyć. Gdy miał on już starosta od króla odpis, co z świętym męczennikiem czynić miał – wezwawszy Anastazego ś. rzekł: Tylo już słowem się Chrystusa zaprzy, a idź gdzie chcesz – Chrześcianinemli i Mnichem, abo Kabalistą być chcesz, to na twej wolej będzie. ¹⁵A on rzecze: Nie daj tego Panie Jezu Chryste, aby się usta moje, bluźnieniem imienia Twego mazać miały.

   Potym mu rzecze tajemnie: Podobno się wstydzisz przed temi Persjany, i statku twego szanujesz – już ja to przyjmę a wolno cię puszczę, gdy tylo przedemną samym a dwiema świadki, wiarę Chrześciańską odwołasz. ¹⁶A on rzecze, ani ty, ani żywe które stworzenie nie doczeka tego, abych się miał Ciebie Panie Jezu Chryste, i przez sen zaprzeć. Gdy widział niezwyciężony statek, rzekł starosta: otóż cię do króla związanego poślę. Odpowie Anastazjus ś. – I bez wiązania tambych szedł. Wierzże mi iż nic poniewolnie nie cierpię. I posadzić go kazał do więzienia. Po kilkanaście dni posłał go do Persjej do króla. A jeden brat z klasztoru onego był wyprawion z nim, od wiernych, dla jego posługi – iżeby mógł żywym świadkiem być, a im o jego końcu oznajmić. Gdy przyszli do Persjej, posadzić go z złoczyńcami król kazał – a posławszy do niego, pytał, czemu ojcowską wiarę wzgardził, wiedząc iż Bóg Chrześciański miedzy łotry ukrzyżowany jest? On odpowiedział: prawda, ukrzyżowany – ale z dobrej wolej swej. ¹⁷Bo dla nas z nieba zstąpił, a jako Bóg cuda czynił – i po śmierci, naszę śmierć zwojowawszy, w niebo wstąpił, i króluje na wieki – a światłość w serca ludzkie posyła, aby sprośność czartowską obaczyli, a nie służyli dalej stworzeniu, ale Stworzycielowi. A jako się wy swego bałwochwalstwa wstydzić jeszcze niechcecie? A słońce, miesiąc, i ogień za boga macie? Za czym i górom, i lasom, i innemu stworzeniu, cześć boską dajecie. A co głupszego być może, jako to, aby nierozumnemu stworzeniu człowiek, który panem jest tego wszytkiego kłaniać się, i temu jako Bogu ofiarę czynić miał?

   Gdy widzieli iż na to jemu nic powiedzieć nie mogli – obiecować od króla dary wielkie poczęli. Na co on nic niedbał, i namniej myśli skłonić niechciał. ¹⁸Tedy kazano go kijmi okrutnie bić, i potym golenie jego w prasie ściskać. I po kila dni zasię także te jemu męki zadawali. A widząc iż był nieużyty – jeszcze go zawiesić za jednę rękę, a u jednej nogi wielki kamień uwiązać, i tak przez dwie godzinie trzymać kazali. ¹⁹A widząc wielki statek jego, i niewysłowioną cierpliwość – radzili królowi aby sobie sromoty dalej nie czynił. I kazał król stracić ś. Anastazego, a z nim innych Chrześcian siedmdziesiąt, tych które z nim było z Cezareej przywiedziono. I wiedziono je nad rzekę, i tam przed oczyma ś. Anastazego, dawiono je powrozy, i miotano w wodę. Za każdym mówili katowie Anastazemu: tak tobie będzie, co króla słuchać a zacnym u niego być niechcesz. A on w niebo oczy podnosząc i drugich posilając mówił: O P. Jezu Chryste, jeszczem ja więcej dla Ciebie cierpieć, i w sztuki rozsiekany być pragnął. A teraz już zapłatę mi gotujesz, a krótką tą śmiercią, miedzy święte Twoje męczenniki, mnie poczytać i do onego wiecznego pokoju wzywać raczysz. To mówiącego także zadawili – głowę na znak śmierci uciąwszy, Królowi ukazali. Ciało jego od Chrześcian tajemnych, i onego brata jemu przydanego, zachowane – potym do Jeruzalem, nakoniec do Rzymu przeniesione jest. Gdzie z wielką uczciwością przed Rzymem u wód Salvias leży.²⁰ Na którem miejscu Bernat ś. klasztor swój potym założył, na cześć jednorodnemu Synowi Bożemu, który z Ojcem i z Duchem Świętym króluje na wieki. Amen.

   ²¹Jaki jest pożytek czytania żywotów Świętych, i jako się w tym Chrześcianie pilni zbawienia swego kochali, pokazało się na tym Świętym, który się do męczeństwa takim pośrzodkiem pobudził. Powiem jeden temu równy przykład, który ś. Augustyn kładzie²² – jego słowa są które tam położył. Gdy cesarz, prawi, był w Trewirze, i na widokach i gonitwach zabawiał się po obiedzie – kila par dworzanów jego szli na przechadzkę do ogrodów, przy murze miejsckim uczynionych – tam dwa chodząc pospołu, trafili do jednej chałupki, gdzie niegdy mieszkali słudzy Boży, w duchu ubodzy, jakowych jest królestwo niebieskie – ²³i tam naleźli księgi, w których był wypisany żywot świętego Antoniego z Egyptu – które gdy jeden z nich czytał, zdziwił się, i zapalać się wnet do jego onego żywota począł, aby opuściwszy żołnierstwo, Bogu służył. A był człowiek w sprawach świetckich barzo dzielny. Tedy wnetże napełnił się świętą ku Bogu miłością, i zawstydził się żywota swego. I gniewając się sam na się, wejźrzawszy na towarzysza, rzekł: Powiedz mi co wżdy za koniec u tych panów naszych i za wysługę mieć możem? Na cóż wżdy tak barzo pracujem? Najwiętsza nas wysługa potka, gdy nas Cesarz za swoje przyjaciele poczyta. Byśmy dobrze już ku temu przyszli – a długoż to trwać może? Małoli odmian, niestatku i bojaźni, w takim szczęściu, do którego przez tak trudną drogę idziem – a przez wielkie niebezpieczności do więtszych się garniem? A długoż wżdy tego ma być? Lecz jeśli zechcę, dziś Bożym przyjacielem być, i pewniejszą a nigdy nieodmienną wysługę mieć u Niego mogę. To mówiąc oczy do czytania obracał, a serce na nowy żywot odmieniał – ²⁴i postanowiwszy stateczną w sobie myśl, rzecze towarzyszowi: już ja świetckiej nadzieje wszytkiej odstępuję – chcę Bogu służyć, a dziś to począć, i z tego miejsca nie wychodzić. Ty niechceszli mi takiego żywota pomagać, proszę cię niechciej mi do niego przeszkadzać. A on zaraz rzecze: nie odstąpię cię wierny towarzyszu, a tegoć żołnierstwa, za którym taka idzie zapłata, pomóc chcę. I tak zostali w onej chałupce. Drudzy towarzysze szukając ich, gdy je tam naleźli, wzywali ich do domu, powiadając iż już wieczór. A oni o swym postanowieniu powiedzieli – radząc też im, aby toż uczynili, abo je w pokoju zostawili. ²⁵Oni nad nimi płakali, ale się sami do tego przywieść nie dali – radzi widzieli taką ich odmianę, i zalecając się ich modlitwie, serce w ziemi utopione mając, do dworu się wrócili – a ci dwa serce w niebo przybite mając, w chałupce onej zostali. Obadwa już mieli panny w małżeństwo zmówione. ²⁶Które gdy się dowiedziały, iż ich oblubieńcy tak uczynili, samy też dziewictwo swoje Bogu poślubiły. Póty są słowa świętego Augustyna – z których gdy je uważysz, wiele się nauczyć, i czytanie żywotów Świętych dobrze sobie zalecić możesz. 

 

1  XXIII. Ianuar. Stycznia. Mart. R. 22. Ianua.

2  Drzewo Krzyża ś. z jakim pożytkiem w Persjej przemieszkało.

3  Ochrzczony ś. Anastazjus.

4  Anastazjus został zakonnikiem.

5  Pożytek czytania żywotów świętych.

6  Patrz co się o tym mówi w Obroku.

7  Widzenie Anastazego ś. o koronie męczeńskiej.

8  Anastazjus ś. jako żegna mistrza swego.

9  Bieżał ś. Anastazjus miedzy niewierne męczeństwa dla Chrystusa pragnąc.

10  Pojmany ś. Anastazjus.

11  Okowany z towarzyszem.

12  O dwie rzeczy w mękach prosił Anastazjus ś.

13  Dziwne a gorące czci Chrześciańskiej zamiłowanie.

14  Miłość ku bliźniemu i w czynieniu modlitwy.

15  Usty samemi Chrystusa się zaprzeć nie godzi.

16  I przez sen Chrystusa się zaprzeć boi.

17  Wolne wyznanie ś. męczennika.

18  Męki okrutne.

19  Męczenników siedmdziesiąt z ś. Anastazym straconych.

20  Ad aquas Salvias extra mænia.

21  Obrok duchowny.

22  Confess. lib. 8. c. 6.

23  Czytanie żywotów śś. jako jest pożyteczne.

24  Nie odwłoczna pokuta.

25  Małżeństwa i żon zmówionych odstąpili pokutujący.
26  Poświęcenie panieńskiego dziewictwa.

Źródło:

Ks. Piotr Skarga, Żywoty Świętych Stárego y Nowego Zakonu, ná káʒ̇dy dzień przez cáły rok, Kraków 1605, pomocniczo: Kraków 1598

Transkrypcja typu „B”: Jakub Szukalski