Anioły, nie dusze

W homilii na Wniebowstąpienie Grzegorz powiada: „Człowiek myśli jak i aniołowie”. Otóż o aniele mówi się, że to Umysł lub Myśl. (…)

Augustyn mówi, że umysł jest duchem lub istotą.

(…)

Aniołowie nie mają innych władz poza władza myślenia i wolą, która idzie za myślą. Z tego to powodu anioł zwie się: Umysł lub Myśl: w tym też tkwi cała jego moc. Dusza zaś człowieka poza tym posiada wiele jeszcze innych władz, jako to: zmysłowe i wegetatywne. Pod tym więc względem nie ma między nimi podobieństwa.

św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna I-II, 79, 1.

Umysł (mens) i myśl (intellectus) są nazwami władzy myślenia. Otóż Dionizy w kilku miejscach swoich dzieł aniołom daje nazwy: Myśli, Umysły. Zatem anioł jest swoją władzą myślenia.

św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna I, 54, 3

Jak to już nieraz powiedziano, aniołowie dzierżą takie stanowisko wśród jestestw duchowych, jakie ciała niebieskie wśród jestestw cielesnych; stąd to nawet Dionizy nazwał ich „duchami czy umysłami niebieskimi”. Otóż między ciałami niebieskimi a ziemskimi zachodzi taka różnica, że ziemskie osiągają swoją końcową doskonałość poprzez zmianę i ruch, niebieskie zaś mają swoją końcową doskonałość od razu – z samej swojej natury.

   Podobnie więc i myśl niższego szczebla, mianowicie ludzi, w poznawaniu prawdy osiąga doskonałość poprzez jakowyś ruch i przebieg działania myślowego, gdy mianowicie z poznania jednego idzie do poznania drugiego: Gdyby zaś w samymż poznawaniu zasady sobie już znanej od razu widziała [jakby na dłoni] jako sobie znane wszystkie wynikające zeń wnioski – co wtedy? Wtedy nie było by miejsca na rozumowanie; i to właśnie zachodzi u aniołów; oni bowiem w tym, co w sposób naturalny jako pierwsze poznawają, od razu widzą wszystko, cokolwiek można w tym poznać. I dlatego zwą się ‘myślące’ [istoty] (intellectuales).

   Toć i u nas [a chodzi o terminologię łacińską i scholastyczną] – o tym, co od razu w sposób naturalny [jakby samorzutnie] myślą chwytamy, powiadamy, że to ‘intelligimus’: pojmujemy; stąd też nawet u nas 'intellectus': intuicja, inteligencja, pojętność zwie się: zdolność czy sprawność pojmowania pierwszych zasad.

   Natomiast dusze ludzkie – ponieważ zdobywają znajomość prawdy drogą jakowegoś wnioskowania, czyli rozumowania – zwą się ‘rationales – rozumne’; pochodzi to u nich ze słabości światła umysłowego; gdyby bowiem miały pełnię światła umysłowego – tak jak aniołowie, natychmiast w pierwszym spojrzeniu na zasady ogarnęłyby cały ich zasięg, widząc wszystko, cokolwiek z nich można wywnioskować.

św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna I, 58, 3

Aniołowie zaś – co widać z poprzednich dociekań – nie mają ciał związanych ze sobą w sposób naturalny; i dlatego spośród władz duszy mogą im przysługiwać tylko myśl i wola. Tego zdania jest także Komentator twierdząc, że substancje odłączone składają się z myśli i woli. Wymaga tego również i porządek wszechświata – i odpowiada mu to, żeby najwyższe myślące stworzenie było całkowicie i jedynie myślące, a nie tylko częściowo, jak nasza dusza. Z tego to właśnie powodu – jak wyżej podano – aniołów nazywa się: Myśli i Umysły.

Św. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna I, 54, 5

Żyje zatem to, co umiera, by zostać ożywione. Kamienie zatem są, ale nie żyją. Dalej drzewa są i żyją, ale nie myślą [sentire]. Są bezrozumne zaprawdę zwierzęta – żyją, myślą i nie rozumują [discernere]. Są wreszcie aniołowie – żyją, myślą i rozumują. Człowiek zatem ma coś z całego stworzenia. Bo z kamieniami wspólne ma to, że jest, z drzewami – to, że żyje, ze zwierzętami – to, że myśli, z aniołami – to, że pojmuje [intelligere].

Św. Grzegorz Wielki, Homilia XXIX

«Anioł» oznacza funkcję, nie naturę. Pytasz, jak nazywa się ta natura? – Duch. Pytasz o funkcję? – Anioł. Przez to, czym jest, jest duchem, a przez to, co wypełnia, jest aniołem.

Św. Augustyn, Enarratio in Psalmos, 103, 1, 15: PL 37, 1348-49 (podane za KKK).

Jako stworzenia czysto duchowe aniołowie posiadają rozum i wolę: są stworzeniami osobowymi i nieśmiertelnymi. Przewyższają doskonałością wszystkie stworzenia widzialne. Świadczy o tym blask ich chwały.

Katechizm Kościoła Katolickiego 330