Myśl ludzka i Myśl Boska

   Nie rozważaj spraw Bożych, przykładając do nich ludzką miarę i nie utrzymuj, że Bóg tak rozumuje, jak rozumuje człowiek (Poemat Boga-Człowieka I, 26). Do spraw Bożych przykładaj miarę Bożą i uznawaj, że twój rozum nigdy się nie zrówna z Bogiem, który jest Rozumem Doskonałym, nieskończonym, niezmierzonym. Wtedy Bóg widząc, że przyznajesz się do prawdy, udzieli Ci swego Boskiego rozumu i odsłoni niepojęte tajemnice.

   Dwie są miary rozważania. Jedna ludzka, druga Boska. Pierwsza, ludzka, opiera się na rozumie przyrodzonym. Druga, Boska, polega na rozumie nadprzyrodzonym. Pierwsza posługuje się określeniami, druga – tajemnicami i przenośniami.

   Ludzka miara też powstała z oświecenia Ducha, ale jest niedoskonała, bo przez pychę założyła doskonałość ludzkiej myśli, która w swej istocie jest niedoskonała (Poemat Boga-Człowieka I, 26). Ludzka myśl częściowo oświecona wpada w pychę i zakłada, że już widzi całość. Ale całość widzi tylko Myśl Boża – czysta i duchowa – doskonała.

   Myśl ludzka nie jest zupełnie jasna, bo zaćmiona przyrodzeniem, tj. cielesnością. Myśl ludzka nie jest czysta, bo zabrudzona zmysłowością. Myśl ludzka nie jest duchowa, bo związana przyziemnością. Nie jest doskonała, bo jej miara jest ograniczona.

   Tylko Boża Myśl jest doskonała (Poemat Boga-Człowieka I, 26). Ona jest zupełnie jasna, bo niezaćmiona przyrodzeniem, żadną cielesnością – nadprzyrodzona. Ona jest zupełnie czysta, bo niezabrudzona zmysłowością – niezmysłowa (nadzmysłowa i też niezmyślona). Ona jest zupełnie duchowa, bo niezwiązana przyziemnością – nieziemska (niestworzona i niematerialna). Boża Myśl jest doskonała, bo jest nieograniczona niczym – jej miara jest pełna.

   Ludzka myśl nie dochodzi do pełni poznania. Więc jest ograniczona. Boża Myśl niczego nie dochodzi, bo sama już jest pełnym poznaniem. Więc jest nieograniczona. Nic jej nie ogranicza przed dojściem do końca. Więc jest doskonała. Ludzka myśl łatwo ustaje, ludzkie zamysły przerwać łatwo. Boża Myśl nie ustaje nigdy, zamysłów Bożych nie da się przerwać. Myśl ludzka okazuje się niedoskonała, bo nie spełnia się w rzeczywistości – jej zamysły kruche. Myśl Boża – jedyna doskonała – bo zawsze rzeczywiście się spełnia, a jej zamysły trwałe.

   Jaka jest myśl ludzka pokazali Apostołowie, kiedy pochwycono Jezusa (Mt 26,56). Jaka jest Myśl Boska pokazał sam Jezus, gdy zawisł na krzyżu. Dziesięciu Apostołów zbiegło. Oto myśl ludzka. Jeden Apostoł zdradził i wydał Jezusa. Oto myśl diabelska (myśl ludzka połączona z diabelską). Jeden Apostoł, Szymon Zelota – Posłuszny Gorliwy – pozostał w oddali, bo posłuszny był woli Pana (Poemat Boga-Człowieka VI, 21). Oto myśl ludzka wierna słowu, a więc połączona z Myślą Boską. Jeden Apostoł, Jan – Boża Łaska – pozostał w pobliżu z Świętą Matką, bo nie mógł opuścić swej wielkiej miłości. Oto myśl ludzka wierna łasce, a więc połączona z Myślą Boską. Jeden Apostoł, Piotr – Skała – szedł za Panem, ale się Go zaparł, bo zbyt pewny był siebie i zabrakło mu pokory. Oto myśl ludzka, która idzie za Myślą Boską – ma nadzieję w Bogu, ale nie jest z Nim złączona, kiedy traci wiarę.

   Takie są przykłady dwunastu myśli ludzkich, dwóch myśli ludzkich połączonych z myślą Boską przez słowo i łaskę; i dwóch myśli ludzkich idących za Myślą Boską dla Boga i dla świata. Szymon i Jan przedstawili wiarę, a Piotr i Judasz – nadzieję. Szymon był wierny słowu, a Jan łasce. Piotr miał nadzieję w Bogu, a Judasz w świecie. Nadzieja bez wiary okazuje się przewrotna i prowadzi do zguby. Nadzieja w świecie podatna jest na najwięcej pułapek, bo została złożona tylko w tym, co ziemskie, kruche. Będąc pozbawiona wiary i nadziei w Bogu, staje się narzędziem zbrodni i początkiem potępienia.