Eklezyjastes (7)

ROZDZIAŁ VII

Quid necesse est homini maiora quaerere, etc.

   Nad ludzką własność co-li człowiekowi

Przyda się szukać więcej i wiekowi

Chełpić się swemu, kiedy nie wie tego,

Co by się zdało najpotrzebniejszego

Liczbie dni jego, dniom pielgrzymowania,

Albo czasowi, co od wychowania

Trawił i trawi, i co tak nikczemnie

Jak więc cień mija i niknie daremnie?

Kto-li pokaże i kto-li mu zgadnie,

Jak która po niem rzecz pod słońcem padnie?

   Lepszy jest zapach dobrego imienia

Niż drogie maści, niż wonne kadzenia.

Lepszy dzień śmierci i ten, który wdaje

W grób ludzi, niż ten, co na świat wydaje.

Lepiej wniść w ten dom, gdzie rzewliwe płacze,

Niż gdzie swywola przy biesiadzie skacze;

W tamtym abowiem na pamięć przychodzi

Koniec swój ludziom, a ten, który chodzi

Zdrowo i żyje, tam myśl swą kieruje,

Co ma być potym i co następuje.

Gniew niż śmiech lepszy, bo twarzy zmarszczonej

Postać strofuje umysł rozpuszczony,

Serce roztropnych w smutku i niewoli

Obiera mieszkać, głupie – radość woli.

Lepiej się cieszyć mądrym strofowaniem,

Aniż pochlebnym głupich oszukaniem.

Jak więc pod garcem ciernie – gdy goreje –

Trzeszczy, tak głupi, kiedy się rozśmieje;

Potwarz zbytecznie turbuje mądrego,

Miesza i tępi rzeźwość serca jego.

Lepsza modlitwy część, gdy do skończenia

Zbliża się, aniż początek modlenia,

I nad pysznego lepszy jest cierpliwy.

Nie bądź porywczym do myśli gniewliwej,

Bo na głupiego zawsze łonie śmiele

Gniew odpoczywa i gniazdo swe ściele.

   Nie mów: co-li jest, że czasy dawniejsze

Szczęśliwsze były aniż teraźniejsze?

Zaprawdę głupi, kto się bada o to;

Potrzebniejsza jest mądrość, co ma złoto

I co nasyci potrzebnego żądze;

Obronią równo mądrość i pieniądze,

Lecz w tym ma górę mądrość i nauka,

Że żywot daje temu, co jej szuka.

Patrz, jak swe dzieła ręka Boska sławi!

Gdy ta opuści, żadna nie poprawi.

Zażywaj dobra, poki-ć nie upłynie,

A miej przezorną myśl o złej godzinie,

Bo tą i tamtą jeden Bóg szafuje

I dlatego nią zarówno kieruje,

Ażeby człowiek, chociaż godzien winy,

Do narzekania nie miał nań przyczyny.

   I tom też widział za dni mej marności:

Dobry zaginie czasem w swej słuszności,

A zaś niezbożny – długie wiodąc lata –

Zażywa, jak chce, w nieprawościach świata.

Nie chciej być podczas nazbyt sprawiedliwy

I do mądrości nad miarę skwapliwy,

Abyś nie zawiódł rozumu i słowy

Wyśmienitymi nie zamieszał głowy.

Więc niezbożności zbytniej się wystrzegaj,

Ani na głupstwie upornie polegaj,

Aby-ć przed czasem naskwapne zegarki,

Złe prędko życia nie skróciły Parki.

Wspomóc – rzecz dobra jest – sprawiedliwego,

Ani oddalaj ręki twej od niego,

Bo kto się Boga boi i kto straży

Jego podlega, nic lekce nie waży.

Mądrość zmocniła człowieka mądrego

Nad dziesięć książąt miasta potężnego.

A ktoż na świecie jest tak zbyt cnotliwy,

Aby nie zgrzeszył – chociaż sprawiedliwy?

   Nie wszystkiem mowom wierz ani plotliwe

Wpuszczaj do serca słowa i kłamliwe,

Plotek i baśni nie mając na pieczy,

Abyś nie słyszał sługi, gdy-ć złorzeczy,

Bo też sumnienie wie twoje, żeś i ty

Na cudze hańby język miał obfity.

Mądrości-m szukał i w najmniejszej rzeczy –

Rzekłem: dowcipem mym rozum człowieczy;

Zwyciężę. Lecz coż? tak mię opuściła

Mądrość, że nie wiem, jeśli kiedy była.

Myśl zaś głęboka gdy sama w się zajdzie,

Ktoż jej dosięże abo kto ją znajdzie?

Czekałem wszędy i umysł głęboki

W służbie mądrości oddałem wysokiej,

Abym był dociekł i wymacał wszędy

Niezbożność grzesznych i nikczemnych błędy –

   I nad śmierć samę znalazłem straszliwą,

Gorszą – niewiastę obłudną, fałszywą,

Co jest do wielkiej gorzkości powodem;

Sama jest sidłem, serce jest niewodem,

Więzy jej ręce, które wiążą męże;

Za kim Bóg – ten się z jarzma jej wyprzęże,

Ten zaś, co grzeszy, a Bogu nie luby,

W sidłach jej więźnie i spieszy do zguby.

I to jest, co ja pojąłem oboje,

Na tom obrócił wszystkie myśli moje,

Abym wynalazł przyczynę tych rzeczy,

Które po dziś dzień ma zmysł mój na pieczy,

Alem nie dociekł – przyznam się – niczego;

Z tysiąca mężów znalazłem jednego,

Co zaś na świecie białychgłów się zmieści,

Żadnej-m nie znalazł w całej płci niewieściej,

A tegom tylko doszedł, że w prostocie

Stworzył człowieka także w szczerej cnocie.

Lecz on niebaczny i w rzeczach ciekawy

Wątpliwych – we łżach zwikłał swe zabawy.

A ktoż tak mądry i kto jest, co snadnie

Zrozumie słowo i treść jego zgadnie?

Bardzo bogate godzinki księcia de Berry

(Les Très Riches Heures du duc de Berry):

Lipiec