Wychowanie pojęciowe

   Wychowanie w oparciu o wyobrażenia, pojęcia, jest jak zarodek dla wszelkiego innego wychowania. Bo wszystko bierze początek od myśli. Dlatego Dawid śpiewa (Ps 86,11): „Naucz mnie, Panie, Twej drogi, bym postępował według Twojej prawdy; skłoń moje serce ku bojaźni przed Twoim imieniem!” Zwraca się do myśli, bo imię Pańskie jest jak myśl – wyobrażenie, które przejmuje strachem. Ten strach – bojaźń Pańska – jest podstawą wiedzy (Prz 1,7), początkiem mądrości i jej korzeniem (Syr 1,14. 20). Na początku droga Boża jest jak nauka, w której prawda jest drogowskazem. Na początku człowiek poznaje Boga przez wyobrażenia, a później dopiero Bóg jawi mu się we własnej osobie. Dlatego jest powiedziane, że „mądrość i wychowanie to bojaźń Pana, a w wierności i łagodności ma On upodobanie” (Syr 1,27).

   Bez wyobraźni Bożej rzeczywistości człowiek nie chciałby nawrócenia do Boga. Dobre wyobrażenia są początkiem nawrócenia. Wiara z początku opiera się na poznaniu prawdy pojęciowej, dopiero później jawi się prawda osobowa. Wierność słowom – przykazaniom – to początek nauki na drodze Bożej.¹ Przez nią stajemy się wypróbowani i gotowi na przyjęcie objawienia. Przykazania stanowią pewną ideologię. Takie wychowanie ideologiczne jest jądrem wszelkiego wychowania. „Korzeniem mądrości jest bojaźń Pańska, a jej gałęziami długie życie” (Syr 1,20). Gałęzie długiego życia – życia sakramentalnego – wyrastają później. Na początku potrzebny jest korzeń i jego uprawa.

   Dla nas, chrześcijan, wszystko zaczęło się od miłości, a nie od bojaźni. Jednak mimo że zostaliśmy zrodzeni z innego początku, musieliśmy także poznać gorzki korzeń. Miłość wymusiła także bojaźń – bojaźń przed utratą miłości – lęk, aby nie urazić miłości Ukochanego. W osobistej wędrówce ku Bogu każdy zaczynał tę drogę od wyobrażeń. Mimo że miłość objawiła się w osobie, człowiek przez swą ludzką skłonność czynił wyobrażenia² i ustanowił ideologię miłości, która stała się dla niego punktem odniesienia, a w chwili zachwiania i zagubienia możliwością powrotu do czystości.

   Na drogach miłości czysta ideologia staje się podporą. Jest ona potrzebna z powodu ludzkiej chwiejności w miłości. Zanim miłość dojrzeje i stanie się prawdziwa – wierna – przejść musi przez wiele prób i doświadczeń, które wytrącają z równowagi. By powrócić do równowagi, potrzeba jasnego wzorca miłości i odpowiedniej bojaźni.

1  Wierność z ziemi wyrośnie (Ps 85,12). Lampą jest nakaz, światłem pouczenie, drogą do życia – upomnienie karcące (Prz 6,23).

2  Nie tyle czynił wyobrażenia, co patrzył na wyobrażenia – na wzorce miłości; i na podstawie tych spostrzeżeń albo objawień tworzył na ziemi prawo miłości, które było odzwierciedleniem prawa Boskiego.